Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan tarafından onaylanmasının akabinde 29.01.2022 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7352 sayılı Kanun ile 213 sayılı Vergi Yordam Kanunu’na (VUK) eklenen süreksiz 33. unsur uyarınca enflasyon düzeltmesi uygulaması 2023 yılı sonuna kadar ertelenmişti. İktisat idaresinin bunu yapma nedenlerinden birisi de vergi gelirlerinde kaybı engellemekti. Lakin İspanya merkezli BBVA Kümesi, sürpriz yaparak bugün Türkiye’de Garanti BBVA için 1 Ocak 2022 prestijiyle “hiperenflasyon muhasebesi” uygulayacağını açıkladı. Banka, IAS 29 kuralı gereği 3 yıllık toplam enflasyonu yüzde 100’ü geçen ülkelerde bankaların mali durumlarının gerçeği yansıtır biçimde ortaya konması için “hiperenflasyon muhasebesi” uygulanması gerektiğini hatırlatarak, “Türkiye’de enflasyon şubat ayı prestijiyle son 3 yılda yüzde 100’ü aştı, milletlerarası kontrol şirketleri de 30 Haziran prestijiyle enflasyon muhasebesi uygulanması gerektiğini esasen kamuya açıkladı” dedi. Bir gün evvel enflasyon muhasebesine geçeceğini açıklayan BBVA’nın, bugün “hiperenflasyon” vurgusunu yapması da ayrıyeten dikkat çekti.
Bankacılık kesiminin kârı düşecek mi?
Bu kararın dün bankacılık kesiminin yılın birinci 5 ayında net kârının geçen yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 434 artışla 132 milyar 101 milyon liraya yükselmesiyle tıpkı vakte denk gelmesi de manidardı. Bu tesadüf akla çabucak “Garanti BBVA’yı başka bankalar da izlerse bankacılık bölümünün kârı düşecek mi yoksa ziyana mı dönüşecek?” sorusunu akla getirdi. Biz de mevzuyu, enflasyon muhasebesiyle ilgili nisan ayında çalışma yayınlayan Marmara Üniversitesi İşletme Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Burak Arzova’ya sorduk. Arzova, bankalar düşük faiz nedeniyle olağandışı kâr ediyor üzere görünseler de aslında özsermaye kârlılığının çok düşük olduğuna dikkat çekerek, “Garanti BBVA’nın aldığı karar çok gerçek. 3 ayda kümülatif enflasyon yüzde 100’ü geçiyorsa aslında uygulanması gereken finansal raporlama standardına adım atmış oldular. Umarım öbür bankalar da uygulamaya geçerler” dedi.
İşletmelerin bilançolarını en aktüel bedeline ulaştırmak için bu raporlamaya geçmeleri gerektiğine dikkat çeken Arzova, “Çünkü enflasyon çok yüksek olduğu için kârı götürmüş oluyor. Kâr yalnızca fiktif olarak görünüyor. O nedenle işletmeler enflasyon muhasebesiyle sermayelerini korumak istiyorlar. Endeksleme bedeliyle bilançolarını en yeni kıymetine ulaştırıyorlar” diye konuştu.
OECD Türkiye’yi artık grafiklerine almıyor
Burak Arzova, bilançonun gerçek pahasını belirtmemenin aslında aldatıcı bilgi vermek manasına da geldiğine dikkat çekerek, “Ancak bunu yapmak bir takım işi. İşletmelere vakit manasında ek yük getirdiği için erteleme yolunu seçiyorlar” dedi.
Arzova, resmi olarak yüzde 73.5’e ulaşan enflasyon nedeniyle Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nün (OECD) artık Türkiye’ye yer vermediğini de vurgulayarak, “Arjantin’i de almıyorlar artık zira bu ülkelerdeki yüksek enflasyon grafiklerini bozuyor” biçiminde konuştu.
İşletmelerin kârlılık oranlarında değişimler yaşanabilir
Prof. Dr. Burak Arzova’nın nisan ayında yayınladığı “Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama Süreçleri ve Enflasyon Muhasebesinin Finansal Tablolara Olan Etkisi” başlıklı çalışmasında, enflasyon düzeltmesi sonucunda işletmenin verimliliğini ve performans sonuçlarını yansıtan kârlılık oranlarında değişimler yaşanabileceği vurgulanıyor. Çalışmada dikkat çeken birtakım noktalar şöyle:
- Türkiye üzere üretiminin kıymetli bir kısmı orta mal ithalatına bağlı olan ülkelerdeki işletmelerin net satışları tarihi maliyetlere nazaran hesaplandığında olduğundan yüksek çıkabilir.
- Enflasyon muhasebesi uygulamaları sonucunda işletmenin net satışları ve devir net kârı, stok ve satış maliyetlerinin yükselmesi sonucunda düzeltme öncesine nazaran daha düşük çıkabilir. Bu durum enflasyon devrinde ortaya çıkan faal kârın düzeltilmesini de sağlayarak finansal tabloların gerçeğe uygun bilgiyi sunmasına katkı sağlayabilir.
- Dönem net kârı ve net satışlarda enflasyon düzeltmesiyle meydana gelebilecek azalma işletmelerin kârlılık oranlarının azalmasına sebep olabilir Ayrıyeten bilanço kalemlerindeki enflasyon düzeltmesi sonucunda etkin, pasif ve özkaynak kalemlerindeki artış sonucunda bu kalemlerin hesaplamaya paydada dahil edildiği kârlılık oranlarında da azalış meydana gelebilir.
- Tüm bu değişimler sonucunda enflasyon muhasebesi uygulamaları sonucunda başta literatürde sıklıkla kullanılan faal kârlılığı, özkaynak kârlılığı, net kâr marjı üzere oranlar olmak üzere kârlılık oranlarında azalış meydana gelebileceği yorumu yapılabilir.
