Parlamenter Krallık ya da Anayasal Monarşi olarak isimlendirilir Büyük Britanya’nın siyasal sistemi. Bu, devletin başında olmasına rağmen, hükümdarın yasa yapma başta olmak üzere birçok yetkisinin parlamentoya ilişkin olduğu manasına gelir. Yani hükümdar (Kraliçe) siyasi ya da idari bir role sahip değildir Birleşik Krallık’ta. Böyledir ancak bu sembolik hükümdar Britanya halkının ömründe inanılamayacak derecede kıymetli rol oynamayı sürdürür. Tahta çıkışının kutlandığı merasimlere gösterilen ilgiden de kolaylıkla anlaşılır bu.
2012’deki Elmas Yıldönümü’nde, yani Kraliçe II. Elizabeth’in tahttaki 60. yılında 1 buçuk milyona yakın insan Thames ırmağı kıyılarına dizilerek merasimleri izlemişti. Londra nüfusunun yaklaşık yüzde 15’i demektir bu. Merasimleri televizyonlardan izleyenlerin sayısı da 10 milyonu bulmuştu o yıl. Dün başlayan II. Elizabeth’in tahttaki 70. yılının kutlandığı Platin Yıldönümü’nde de birebir görünümlere şahit olundu. Ülkede dört gün ulusal tatil de ilan edildi. Merasimlere iştirakin milyonları bulduğu söyleniyor.
Halk şad
Tüm bunların gösterdiği şudur; halk monarşiden şad. İngiliz kamuoyu araştırma şirketi Ipsos Mori’nin yakın vakitte yaptığı çalışmanın sonuçlarına nazaran halkın yüzde 80’i monarşinin varlığını sürdürmesinden yana. Yüzde 18’lük bir kesim ise kalkmasını istiyor. Demokrasi çağında halkın büyük bir çoğunluğu neden monarşiden yana? En yaygın neden olarak turistik açıdan getirisinin fazla olması gösteriliyor. Lakin hükümete bağlı resmi turizm ofisi Visit England, kraliyet konutlarının hiçbirinin İngiltere’nin en uygun 20 turistik yeri listesinde olmadığını açıklamıştı yakınlarda. En çok ziyaret edilen London Tower ise uzun vakitten beri Kraliyet’e ilişkin değil. Yani monarşi lağvedilse iktisadı pek ziyan görecek üzere durmuyor Britanya’nın. Monarşik figürler (Prensler, prensesler) ilgi çekiyor olsa da bu sanıldığı kadar önemli bir gelir kaynağı oldukları manasına gelmiyor. Lisan okullarının ülkeye kazandırdıkları “monarşi turizmi”nin getirdiklerinden kat kat fazla.
O halde soru hala geçerli; neden destekleniyor monarşi? Varlığını savunanlar demokrasinin sanıldığı üzere “işlediğini” düşünmüyorlar. Seçimlere iştirak oranlarının azlığını anımsatarak “siyasi ilgisizliğin” yükseldiğini ileri sürüyorlar. Ülke başbakanının yalnızca iki partiden birinden seçildiği, diğer bir partiden seçilmesinin olanaksız olduğunu da belirtiyorlar. Bunun monarşinin değil, büyük sermaye sınıfının tercihi olduğunu da ekliyorlar olağan. “Monarşisiz demokraside de durum birebir olacaksa neden kaldırılsın” diyorlar. Bu tıp münasebetlerin yanı sıra Kraliçe’nin büyük ölçüde “siyasi süreçle ilgisiz” olduğunu anımsatıp bunun âlâ olduğunu vurguluyorlar. Zira onlara nazaran Kraliçe Birleşik Krallık’ı temsil ediyor, Birleşik Krallık siyasetini değil. Münasebetiyle varlığı, bir aradalığı sağladığı için kıymetli.
Feragat edemez
Artık 96 yaşında biri Kraliçe. Kimi misyonlarını yerine getiremediğini biliyoruz. Değerli kimi merasimlerde yer alamadı örneğin. O vakit vazifesini bırakması, oğlu Galler Prensi Charles’a devretmesi gerekmez mi? Natürel gerekir de olmaz. Kraliçe’nin emekli olması da, tahttan feragat etmesi de mümkün değil. Hugo Vickers isminde bir Kraliyet Tarihçisi vardır. “Kraliçe Elizabeth 1953’te tahta çıktığında İlah ile yaptığı mutabakata muhalif olduğu için tahtından feragat etmesi düşünülemez” diyor örneğin. “Tanrıyla anlaşma” taç giyme merasiminde Anglikan Başpiskoposu tarafından ettirilen yeminin bir kesimi. Kraliçe Anglikan Kilisesi’nin de başı birebir vakitte, yeminini çiğneyemez.
Bir yolu var
Lakin şu olabilir: Kraliçe tahttan çekilmek zorunda kalmadan yetkilerini Galler Prensi’ne (yani Charles’a) devretmek isterse naiplik yoluyla bunu yapabilir. Bu kurum Galler Prensi, Anglikan Başpiskoposu, Başbakan, Avam Kamarası Lideri, Lordlar Kamarası Lideri, Kraliyet Başsavcısı üzere değerli konum sahiplerinden oluşturulur. Naipler, Kraliçe’nin vazifelerini yerine getiremediğine karar verirse taht el değiştirir. Bir tabip raporu gerekecek bunun için de doğal. Lakin onca yaşına karşın Kraliçe Elizabeth’in önemli bir sıhhat sorunu yok. Yani son nefesini verinceye kadar, şayet akli melekelerini yitirmezse, tahtta kalmaya devam edecek demektir bu. Tahta çok düşkün müdür bilemem lakin istese de bırakamayacağını bildiğim için, Kraliçeliği çok istediği için sürdürdüğünü düşünmüyorum alışılmış. Sahiden yorgunsa, karar alamaz ya da veremez durumda olursa “ettiği yemini” bozmanın bir yolunu bulurlar herhalde.
Nasıl bulurlar? Bilmem, lakin bulurlar. Zira Fransa’ya, Almanya’ya benzemez İngiltere. İsmi geçen ülkelerin soyluları Katolik Kilisesi’yle birleşip köylüleri ezmişti. Kilisenin kuralları hala baskındır oralarda. İngiltere de ise soylular köylülerle birleşip Katolik Kilisesi’ni ezdiler. Katolik Kilisesi’ni de kurallarını da takmazlar o yüzden İngilizler. O kadar katı değillerdir tekrar tıpkı münasebetle. Kendi kiliseleri (Anglikan) var esasen, daha ılımlıdır Katoliklerden falan. Laik bir ülke olmamasına karşın halkı son derece seküler, (laiklikle tıpkı manaya gelmez bu kavram bu ortada, hatırlatırım) kiliseden uzak bir halktır. Yeminin bozulmasını değil, verilen bir kelamın tutulmayışını sorun yapabilirler en çok.
Bu nedenle Kraliçe şayet yeminini bozacaksa bunu yeniden kendi kilisesi aracılığıyla kılıfına uydurarak yapar.
O noktaya gelsin iş. O da olur.
