İlk olarak isim konusunu netleştirelim. Troya mı Truva mı? Bölgeye ilişkin en değerli kaynak, Homeros’un ‘İlyada Destanı’. Bu metinde de bölgeye verilen isim; ‘Troia’. Dünyaca bilinen ismi bu. Türkçe okunuşu da ‘Troya’. Öyleyse Truva nereden gelmiş? Halk ortasında söyleme kolaylığı nedeniyle meydana çıkmış bu söz. Özetle; bilimsel ismi Troya, halk ortasındaki ismi Truva. Troya Antik Kenti Çanakkale vilayet sonları içinde.
Bu kadar tanınır olmasının nedeni elbette barındırdığı kabul edilen derin tarih lakin destanlara mevzu olan öyküsü, sinemaları ve çalınan hazineleri de şöhretinin sebepleri ortasında. Troya, şu an olduğu üzere antikçağda da çok değerli bir yere sahipmiş. Nedeniyse Çanakkale Boğazı. O vakitlerde da ticaret yolu olarak kullanılan bu güzergâh sayesinde kentin çok varlıklı ve tanınan olduğu düşünülüyor. Zenginliği yalnızca ticaret yolu olmasına da bağlı değil. Kaz Dağları ve altındaki altın madenleri de bu zenginliğin kaynaklarındanmış. Troya’dan çıkarılan hazinelerden de bugünkü maden yataklarından da anlaşılacağı üzere bölgede çok ölçüde altın olduğu düşünülüyor. Günümüzden 5 bin 600 yıl öncesine dayanan Troya’yı aslında en tanınan yapan şey, mitolojideki Troyalı Paris’in, Sparta Hükümdarı Menelaos’un karısı Helen’i kaçırması ve akabinde başlayan Troya Savaşı. Savaş 10 yıl sürmüş ve ‘İlyada Destanı’nda bu savaşın yalnızca son 51 günü anlatılmış. Bu savaşı, bu kadar tanınan yapan şey de içine savaşçıların saklandığı tahta at.
Bu atla Troya ele geçirilmiş ve kent yerle bir olmuş. Pekala, kentten kaçmayı başaran Prens Aeneas’ın buradan Roma’ya ulaştığını ve burada Roma İmparatorluğu’nu kurduğunu biliyor muydunuz? Yani günümüz İtalya’sını oluşturanlar da Troyalı. Buradan bile bir tahta cet sığdırılamayacak kıymete sahip olduğunu gördüğümüz Troya’nın maalesef birinci yıllarda değerini bilememişiz. 1868-1873 yılları ortasında Heinrich Schliemann tarafından yapılan hafriyatlar sonucunda bulunan Troya hazinesi yurtdışına, Yunanistan’a kaçırılmış. Olay duyulunca Osmanlı devleti geri almaya çalışmış lakin maalesef hazine Schliemann tarafından saklanarak Louvre Müzesi’ne taşınmış. Heinrich Schliemann burada da durmamış ve evvel İngiltere, akabinde da Berlin Müzesi’ne bağışlamış hazineyi. Berlin’deki hazine son olarak 2. Dünya Savaşı ganimeti olarak Ruslar tarafından alınmış. Hala Rusya’da tutulan hazineler için istekte bulunduk ve lobi çalışmaları devam ediyor. Fakat bu cins teşebbüslerden sonuç almak uzun yıllar sürebiliyor. Bu esnada 2012 yılında Troya hazinesinin çok küçük bir kısmı, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Pensilvanya Üniversitesi Arkeoloji ve Antropoloji Müzesi’nde (Penn) bulunmuş ve bu 24 modül altın takı birebir yıl ülkemize getirilmiş.
Erken tunç çağına tarihlenen altın takılar Troya Müzesi’nde görülebilir. Troya Müzesi demişken, ülkemize çok yakışan çok hoş bir müze var hafriyat alanında. 2019’da açıldı; üç katının her birinde Troya’ya ve etrafta yapılan kazılara ilişkin birçok tarihi yapıtı görebilirsiniz. Her yaşa hitap eden bu çağdaş müze ve antik kent için Müze Kart geçerli. Gitmişken yalnızca bu iki yeri değil de bölgedeki öbür değerli ören yerlerini de görmenizi tavsiye ediyorum. Bilhassa Roma periyodunun Alexandria Troas’ını, Athena Tapınağı’nı, Akhilleus’un, Patraklos’un ve Ajax’ın mezarlarını listenize ekleyin derim.
