Mudanya seyahatimize Mütareke Evi’nden başlayalım… Burası kentin en kıymetli noktası; Osmanlı devletinin hukuken bittiği mutabakatın yapıldığı yer. 11 Ekim 1922’de Ankara hükümetiyle İngiltere, Fransa ve İtalya ortasında imza edilen mutabakat Ulusal Mücadele’nin ‘yüzük taşı’ sayılır. Buradaki üstünlükle Lozan’a giden Türk heyeti, Cumhuriyet’in tapu senedini dünyaya duyurur. İki katlı ahşap binada, İsmet Paşa’nın çalışma odasıyla yaverlerin odası var. Mütareke periyoduna ilişkin fotoğraflar da ziyaretçilere eşlik ediyor.
Mütareke Evi’nde fotoğraflar ziyaretçilere eşlik ediyor
Müzenin giriş fiyatı 12.5 lira. Unutmadan TBMM Hükümeti’nin birinci siyasi muvaffakiyetinin tescillendiği müzeye bakan İnönü heykelinin, Türkiye’nin birinci bayan heykeltıraşı Sabiha Bengütaş’ın elinden çıktığını da hatırlatalım. Mütareke Evi’nin komşusu Halitpaşa Mahallesi… Eskinin Rum mahallesi, günümüzdeki tanınan ismiyle Giritli Mahallesi. 1923 Mübadelesi sonrası Bursa’dan giden Rumların meskenleri bitki ve geometrik tavan süslemeleri, kalem işleriyle hâlâ kendini koruma ediyor. Bol bol fotoğraflayın bütün yolları denize açılan meskenleri… Ayrıyeten yeniden buraya yürüme aralığında bir eski vakit hoşu daha var. Mahallelinin söylediğine nazaran; 2. Dünya Savaşı sırasında 70. Alay, Mudanya’ya yerleşmiş. Hafta sonları askerin dinlenme ve eğlenme yeri olan ‘Alay Kahvesi’ kendine has havasıyla hala davetkâr.
Bursa’nın tarihi dokusu Tirilye’de yaşatılıyor.
Lale Devri’ne ışınlanın
Malum, ‘surre’, hac vakti Mekke ve Medine halkına dağıtılmak üzere gönderilen eşya ve armağanlara deniyor. İşte Sultan Abdülaziz periyodunda, surre alayına refakat etmesi için görevlendirilen fakat geçirdiği kalp krizi sonucu vefat eden Tahir Paşa’nın ismiyle anılan konak Giritli Mahallesi’nin görülmesi gereken duraklarından biri. 1724’te inşa edildiğinden Lale Devranı esintileri taşıyan Tahir Paşa Konağı, 2013’ten beri müze. Burada, eski vakit elbiseleri göreceksiniz… Orta sokaklarda tesadüf edeceğiniz çok hoş mescitler var: Eski Cami, Tekke-i Cedid Mescidi, Hasan Beyefendi Mescidi bunlardan birkaçı. Müzeden sonra istikamet eski bir Rum köyü olan Siği. Köyün bugünkü ismiyse Kumyaka. Asırlık zeytin ağaçları, tarihi dokusuyla kendi halinde hayatın sürdüğü bir yer. Hani, bir yer için sessiz ve sakinliğin tarifi yapılacaksa Siği tam o örnek yerdir.
Aziz Stefanos Kilisesi
Mudanya’yla Tirilye ortasında kaldığından ötürü genelde ihmal edilen bir destinasyon. Kasabada, 8’inci yüzyıla tarihlenen kare planlı ve kubbe örtülü bir Bizans kilisesi mevcut ki dünyanın en eski mabetlerinden biri. Başmelekler Kilisesi, 19’uncu yüzyılda imparatorluğun reformist padişahı 2. Mahmut’un müsaadesiyle onarılmış. Kilise, akıl hastalarına tahsis edilmiş özel hücresiyle de biliniyor. Siği ayrıyeten, Bursa’da turunçgillerin yetiştiği tek bölge olmasıyla meşhur. Artık Tirilye’ye gidebiliriz. Burası Zeytinbağı olarak da biliniyor. Rumların eski memleketi. 1895 kayıtlarına nazaran beldede; 199 Müslüman, 3.657 Rum yaşıyormuş. Tekrar bu tarihlerde 19 yağhane, 2 hamam, 3 okul, 3 ayazma, 95 dükkân, 2 han, 3 manastır, 8 gazino, 55 mağaza, birer tane eczane, balıkhane, otel ve mescitle 7 de kilise varmış. Olağan, 1923 Mübadelesi sonrası isimler de fotoğraflar de solmaya başlamış. Günümüzde Selanik, Tikveş, Dedeağaç, Serez üzere Rumeli kentlerinden gelen Türklerden oluşan bir nüfusa sahip. Tirilye, o denli acilen gezilecek bir yer değil. Bir defa kasabanın gayrimüslim mirası çok güçlü. Gerek yerleşim alanının merkezinde gerek biraz dışında çokça kilise mevcut. Kemerli Kilise, Aziz Yuhanna Kilisesi, Medikion Manastırı, Aya Sotiri Manastırı…
Taş Mektep’i görün
Yine eski bir mabet olan Dündar Evi’ni de bu listeye ekleyebilirsiniz. Bugün Fatih Mescidi olarak bilinen, 8’inci asra tarihlenen bir kilise aslında. Yasal Sultan Süleyman periyodunda, kiliseden mescide dönüştürülen eser, Tirilye’nin simgelerinden. 1904-1909 yılları ortasında Tirilyeli Hirisostomos tarafından yaptırılan Taş Mektep de görülmesi gereken yerlerden. Burası; ruha olduğu kadar zeytini, şarabı, simidi, kaymaklısı, dondurması, midye tavası ve balığın her çeşidiyle mideye de hitap ediyor. Bu lezzetleri tatmadan dönmeyin. Son olarak; Raif Kaplanoğlu’nun dediğine nazaran, Bursa’da günümüze ulaşan en eski konutlar Tirilye’de. Bu meskenleri, ortada kalmış çeşmeleri, eskimeyen vakti görmek için kendinizi sokakların ortasına bırakın. Ve vaktiniz varsa günü, biraz zirvedeki Çamlı Kahve’de uğurlayın.
