Ne kadar sürdürülebilir ya da toplumsal bir dayanak bulabilir mi bilinmez fakat şu bir gerçek ki Tunus’ta evvelki gün referandum sonucu kabul edilecek yeni anayasada artık “devletin dini İslam’dır” tabiri yer almayacak. Bu, önemli diktatörlük eğilimleri taşıyan Cumhurbaşkanı Kays Said’in bugüne kadar attığı en radikal adım sahiden de. Said idaresinin buna münasebet olarak dinini siyasi emellerle kullanılmasını göstermesi de başta Ennahda olmak üzere ülkedeki İslamcılara yönelik bir ileti elbette.
Eski, yani 2014 anayasasının 1. Unsuru “Tunus özgür, bağımsız, hükümran bir devlettir; dini İslam, lisanı Arapça ve sistemi cumhuriyettir” deniyor, ayrıyeten bu hususun değiştirilemeyeceği vurgulanıyordu.
“Arap Baharı” sürecinin 2011’de başlamasına yol açan toplumsal çalkantıların yaşandığı yıllar boyunca, Siyasal İslam’ın iktidar denemeleri yaptığı bir ülke durumundaydı Tunus. İslamcı Ennahda’nın iktidarında yükseliş gösteren İslamcılığa karşı gelişen toplumsal başkaldırı, Ennahda’nın gerilemesine yol açmış, bu sefer laik/sol kesitlerin yükselişine şahit olunmuştu. Cumhurbaşkanı Said’in 2019’da seçilmesinden çabucak sonra parlamentoyu fesh edip anayasayı askıya almasıyla oldukça enteresan bir süreç başlamıştı ülkede.
Devlet cennete de cehenneme de gitmeyecek
İşçi sınıfından, laik kurumlardan, elbette İslamcılardan da gelen onca reaksiyona aldırmadan yoluna devam eden Said, evvelki gün yapılan anayasa referandumunun da, sonuçlar şimdi duyurulmasa da, muhtemelen galibi olacak.
Referandum sonra sunacağı anayasa teklifinde İslam’a yer vermeyecek oluşuna olağanda, İslamcıların sesi çok çıksa da, aslında laik bir toplum olan Tunus’ta itiraz edilmesi beklenmezdi tahminen de, lakin Kays Said’in rastgele bir maddeyi ya da öneriyi dayatma biçiminin diktatörce olması bu kabullenmeyi zorlaştırıyor. Bu ortada Said’in bu kararı savunurken farklı bulduğum cümlesini aktarayım: “Devlet, şirketlerdeki üzere bir ahlaka sahiptir, hiçbir vakit insani ahlaka sahip olmayacak, cennete de cehenneme de gitmeyecektir”.
Anayasa Yazım Komitesi’nin Lideri Sadık Belaid’in savunması ise daha anlaşılabilir bir içeriğe sahip alışılmış. Belaid kısa bir müddet evvel “İslam’ın devlet dini olmaktan çıkarılmasının aşırılığın büyümesini engellemek manasına geldiğini” söyleyerek, Tunusluların yüzde 80’inin de “hem aşırılığa hem de dinin siyasi gayeler için kullanılmasına karşı olduğunu” belirtmişti.
Laikliğin güçlü olarak var olduğu ülkede bu değişikliğin nelere yol açacağını göreceğiz elbette. Lakin, referanduma iştirakin yüzde 30’dan az olduğu düşünülürse bu değişikliğin toplumsal onayı büsbütün aldığı söylenemez. Lakin Sigma Conseil tarafından yapılan bir ankete nazaran yüzde 30’luk iştirakçinin yüzde 92’si referandumda anayasa ile değişikliklere “evet” dedi. Bunun da göz arkası edilmeyecek bir dayanak olduğu ortada.
Referandumun Önemi
Anayasa referandumun galibi beklendiği üzere Kays Said olursa, aşırılığa karşı aldığı tavır nedeniyle bundan Suudi Arabistan, BAE, Mısır üzere ülkeler elbette şad kalacaklar. Tunus’la münasebetleri yeterli olmayan “İslamcı bir hükümetin bulunduğu” Türkiye ile Katar’ın ise olağan ki gelişmeden hoşnut kalması beklenemez.
Said muhaliflerini desteklediğini saklamayan Katar, Tunus’un Başkanlık Sistemi’ne dönüşmesini eleştiriyor uzun müddettir. Tıpkı Katar’ın Türkiye’nin Başkanlık Sistemi’ne takviye verdiğini de anımsatalım bu ortada.
Tunus’ta olanlar Tunus’la hudut kalmaz. Büyükçe bir coğrafyayı etikleyebilir, o nedenle mutlu olmayanlar katarına Türkiye ile Katar’ın dışında diğer ülkeler de katılabilir. Tunus’ta 2011’de başlayan, “Arap Baharı” denilen süreci başlatan toplumsal olaylar (bu ortada İslamcılarca değil, solcularla, sendikaların başlattığı itiraz hareketiydi yaşananlar) tüm İslam coğrafyasına yayılmıştı, malum.
“Arap Baharı”, Libya’da, Suriye’de iç savaşa, daha sonra Suriye’ye emperyal çullanmaya, Mısır’da Müslüman Kardeşler’in, (Muhammed Mursi’nin Cumhurbaşkanı seçilmesiyle) dolaylı olarak iktidara gelmesine yol açmıştı. “Arap Baharı” Katar ile Türkiye’nin çok İslamcıları desteklemesini, Körfez ülkelerinin bölünmesini, İran’ın bölgesel güç olarak büyümesini nihayet İsrail’le düşman ülkeler ortasında normalleşmelere yol açan İbrahimi Anlaşmaları’nın doğmasını da sağlamıştı.
Dolayısıyla, bir İslam ülkesi olarak Tunus anayasasından “devletin dini İslam’dır” sözünün kaldırılması, ne cins olur bilemeyiz ancak, kimi dalgalanmalara yol açacak üzere görünüyor.
Belki de “bambaşka bir Bahar” geliyordur.
Belli mi olur?
Ne kadar sürdürülebilir ya da toplumsal bir dayanak bulabilir mi bilinmez fakat şu bir gerçek ki Tunus’ta evvelki gün referandum sonucu kabul edilecek yeni anayasada artık “devletin dini İslam’dır” tabiri yer almayacak. Bu, önemli diktatörlük eğilimleri taşıyan Cumhurbaşkanı Kays Said’in bugüne kadar attığı en radikal adım sahiden de. Said idaresinin buna münasebet olarak dinini siyasi emellerle kullanılmasını göstermesi de başta Ennahda olmak üzere ülkedeki İslamcılara yönelik bir ileti elbette.
Eski, yani 2014 anayasasının 1. Unsuru “Tunus özgür, bağımsız, hükümran bir devlettir; dini İslam, lisanı Arapça ve sistemi cumhuriyettir” deniyor, ayrıyeten bu hususun değiştirilemeyeceği vurgulanıyordu.
“Arap Baharı” sürecinin 2011’de başlamasına yol açan toplumsal çalkantıların yaşandığı yıllar boyunca, Siyasal İslam’ın iktidar denemeleri yaptığı bir ülke durumundaydı Tunus. İslamcı Ennahda’nın iktidarında yükseliş gösteren İslamcılığa karşı gelişen toplumsal başkaldırı, Ennahda’nın gerilemesine yol açmış, bu sefer laik/sol kesitlerin yükselişine şahit olunmuştu. Cumhurbaşkanı Said’in 2019’da seçilmesinden çabucak sonra parlamentoyu fesh edip anayasayı askıya almasıyla oldukça enteresan bir süreç başlamıştı ülkede.
Devlet cennete de cehenneme de gitmeyecek
İşçi sınıfından, laik kurumlardan, elbette İslamcılardan da gelen onca reaksiyona aldırmadan yoluna devam eden Said, evvelki gün yapılan anayasa referandumunun da, sonuçlar şimdi duyurulmasa da, muhtemelen galibi olacak.
Referandum sonra sunacağı anayasa teklifinde İslam’a yer vermeyecek oluşuna olağanda, İslamcıların sesi çok çıksa da, aslında laik bir toplum olan Tunus’ta itiraz edilmesi beklenmezdi tahminen de, lakin Kays Said’in rastgele bir maddeyi ya da öneriyi dayatma biçiminin diktatörce olması bu kabullenmeyi zorlaştırıyor. Bu ortada Said’in bu kararı savunurken farklı bulduğum cümlesini aktarayım: “Devlet, şirketlerdeki üzere bir ahlaka sahiptir, hiçbir vakit insani ahlaka sahip olmayacak, cennete de cehenneme de gitmeyecektir”.
Anayasa Yazım Komitesi’nin Lideri Sadık Belaid’in savunması ise daha anlaşılabilir bir içeriğe sahip alışılmış. Belaid kısa bir müddet evvel “İslam’ın devlet dini olmaktan çıkarılmasının aşırılığın büyümesini engellemek manasına geldiğini” söyleyerek, Tunusluların yüzde 80’inin de “hem aşırılığa hem de dinin siyasi gayeler için kullanılmasına karşı olduğunu” belirtmişti.
Laikliğin güçlü olarak var olduğu ülkede bu değişikliğin nelere yol açacağını göreceğiz elbette. Lakin, referanduma iştirakin yüzde 30’dan az olduğu düşünülürse bu değişikliğin toplumsal onayı büsbütün aldığı söylenemez. Lakin Sigma Conseil tarafından yapılan bir ankete nazaran yüzde 30’luk iştirakçinin yüzde 92’si referandumda anayasa ile değişikliklere “evet” dedi. Bunun da göz arkası edilmeyecek bir dayanak olduğu ortada.
Referandumun Önemi
Anayasa referandumun galibi beklendiği üzere Kays Said olursa, aşırılığa karşı aldığı tavır nedeniyle bundan Suudi Arabistan, BAE, Mısır üzere ülkeler elbette şad kalacaklar. Tunus’la münasebetleri yeterli olmayan “İslamcı bir hükümetin bulunduğu” Türkiye ile Katar’ın ise olağan ki gelişmeden hoşnut kalması beklenemez.
Said muhaliflerini desteklediğini saklamayan Katar, Tunus’un Başkanlık Sistemi’ne dönüşmesini eleştiriyor uzun müddettir. Tıpkı Katar’ın Türkiye’nin Başkanlık Sistemi’ne takviye verdiğini de anımsatalım bu ortada.
Tunus’ta olanlar Tunus’la hudut kalmaz. Büyükçe bir coğrafyayı etikleyebilir, o nedenle mutlu olmayanlar katarına Türkiye ile Katar’ın dışında diğer ülkeler de katılabilir. Tunus’ta 2011’de başlayan, “Arap Baharı” denilen süreci başlatan toplumsal olaylar (bu ortada İslamcılarca değil, solcularla, sendikaların başlattığı itiraz hareketiydi yaşananlar) tüm İslam coğrafyasına yayılmıştı, malum.
“Arap Baharı”, Libya’da, Suriye’de iç savaşa, daha sonra Suriye’ye emperyal çullanmaya, Mısır’da Müslüman Kardeşler’in, (Muhammed Mursi’nin Cumhurbaşkanı seçilmesiyle) dolaylı olarak iktidara gelmesine yol açmıştı. “Arap Baharı” Katar ile Türkiye’nin çok İslamcıları desteklemesini, Körfez ülkelerinin bölünmesini, İran’ın bölgesel güç olarak büyümesini nihayet İsrail’le düşman ülkeler ortasında normalleşmelere yol açan İbrahimi Anlaşmaları’nın doğmasını da sağlamıştı.
Dolayısıyla, bir İslam ülkesi olarak Tunus anayasasından “devletin dini İslam’dır” sözünün kaldırılması, ne cins olur bilemeyiz ancak, kimi dalgalanmalara yol açacak üzere görünüyor.
Belki de “bambaşka bir Bahar” geliyordur.
Belli mi olur?
