UNESCO Dünya Kültür Mirası Süreksiz Listesi’ndeki Frig Vadisi’nin güneybatı koridorlarını keşfetmek üzere Afyonkarahisar’dayım. Türkiye’deki en beğenilen kültür rotalarından biri olan Frig Yolu, aslında tek bir vadiden ibaret değil. Afyon-Eskişehir-Kütahya ve Ankara ortasında 506 kilometrelik büyülü yollar ağının toplamından kelam ediyoruz. Devasa kaya bloklarına yaptıkları kabartmalar, yazıtlar ve desenlerle insanlığa çok değerli motifler armağan eden Frigler, pek çok müzik aletinin ve çengelliiğnenin mucidi. Friglerin ünlü isimlerinden biri, hayvan masallarının efsanevi babası Ezop.
Melih Uslu
Antik Kral Yolu’nda
Afyon’un meşhur kaymağının zenginleştirdiği mükellef bir kahvaltıdan sonra doğal açık hava müzesi görünümündeki tarihi Frig Vadisi yürüyüşü için hazırım. Frigya’nın kalbi Göynüş Vadisi’ne Afyonkarahisar- Eskişehir karayolunun 36’ncı kilometresinden kuzeybatıya (sola) saptıktan sonra, yaklaşık 2 kilometrelik bir seyahatle ulaşıyoruz. Sabahın erken saatleri, güneş pırıl pırıl… Antik Kral Yolu’ndan Kibele anıtlarıyla dolu dağlık iç bölümlere uzanıp Aslantaş’ta sona erecek olan yaklaşık 12 kilometrelik yürüyüşümüz eğlenceli başlıyor. Parkurun zorluk derecesi 2 (orta). Yüksek duvarlarında Friglerin kağnı otomobillerinden kalma derin izlerin olduğu üzere görülebildiği dar bir kaya oluğunun içinden geçip masalsı bir vahaya açılıyoruz. Vadi, kol gücüyle oyulmuş yerleşim alanları, kaya kiliseleri, mezarlar, tapınaklar, irili ufaklı mağaralar ve peribacalarıyla dolu.
Vadi, kol gücüyle oyulmuş yerleşim alanları, kaya kiliseleri, mezarlar, tapınaklar, irili ufaklı mağara ve peribacalarıyla dolu. Fotoğrafçılar için tam bir cennet.
Büyülü coğrafya fotoğrafçılar için tam bir cennet. Burada kendimi diğer bir gezegene gelmiş üzere hissediyorum. Frig Yolu’nda, kayaların ve ağaç gövdelerinin üzerinde periyodik aralıklarla sıralanan kırmızı-beyaz parkur işaretlerini takip ederek ilerliyorum. Türkmen Dağı’nın tüfleriyle örtülü Frig Vadisi’ni kaplayan ve yaşları yaklaşık 14 milyon yıl olan kayalara Ana Tanrıça Kibele kültüne ilişkin çeşitli kabartmalar işlenmiş.
Emre Gölü
Onlardan biri olan Büyük Kapıkaya Anıtı, Döğer kasabası yakınlarındaki Üçlerkayası Köyü’ne uzanan engebeli toprakta karşıma çıkıyor. Yekpare bir kaya modülünün batı yüzü kesilerek yapılmış bir yol üstü açık hava tapınağı bu. Kayanın yapısı gevşek olduğu için üstteki üçgen çatı kısmı erimiş ve ön yüzde açılan bir niş içerisine Tanrıça Kibele’nin ayakta duran kabartması yapılmış. MÖ 7’nci yüzyılda inşa edildiği düşünülen bu anıtın önünde, Kibele onuruna düzenlenen merasimler için yapılmış bir sahanlık var. Kare planlı nişin içine yerleştirilen Kibele kabartması, 1990’lara kadar buradaymış.
Göl kenarındaki kafeden buz üzere ayranlar.
Maalesef defineciler çalmış. Yeniden de görülmeye kıymet. Yürüyüşümüzün devamında karşımıza çıkan şaşırtan kayaları, insanlara ve objelere benzetme oyunuyla yolumuza devam ediyoruz. Yükseklikleri yer yer 10 metreye ulaşan dik kayalar eşliğinde, rotamızın üzerindeki en görkemli Frig kaya tapınağı olan Aslankaya Anıtı’na varıyoruz. Birinci bakışta sıradan bir kaya kesimi üzere görünen Aslankaya, biraz dikkat edildiğinde insanı şaşırtıyor. Yan yüzeydeki devasa aslan figürü, etkileyici boyutlarda. Geometrik kabartmalarla süslü ön cephesiyle periyodun taş işlemeciliğinde ulaşılan noktayı gösteriyor. ‘A.R.O.G’ sinemasının çekildiği tarihi kaya yerleşimini gördükten sonra, güneşin sıcak yüzünü düzgünden uyguna göstermeye başladığı öğlen saatlerinde Emre Gölü kıyısında mola veriyoruz. Doğal bir sinema platosunu çağrıştıran bölge, birebir vakitte akşam çadır kampı kuracağımız yerin ta kendisi. Afyon’a 50 kilometre uzaklıktaki göl, Frig Vadisi’ni keşfetmeye gelen gezginler için keyifli bir dinlenme adresi. Bölgede yapılan yatırımlarla Frig Medeniyet Bahçesi’ne dönüştürülen Emre Gölü, yeni konseptiyle alternatif turizme yelken açıyor.
Balonla gezinti de var
Gölün huzurlu kıyısındaki kır kahvesi panoramik bir seyir imkânı sunarken, Frig yapıtları ve motifleri temel alınarak hazırlanan ‘Kral Midas’ isimli kayık, isteyenleri gölde gezintiye çıkarıyor. İstek edenler sıcak hava balonuyla vadinin dev bir karınca yuvasını andıran coğrafyasını kuşbakışı izleyebiliyor. Moladan sonra Kayıhan’daki Göynüş Vadisi’nin heyecan verici köşelerinden biri olan Maltaş’a yaklaşıyoruz. Yakın vakit önceye kadar küçükbaş ve büyükbaş hayvanların dinlendirildiği bir açık hava ahırı olarak kullanıldığı için yöre halkı tarafından bu isimle isimlendirilen Maltaş, Frig üslubu tipik bir tapınak cephesi aslında. Artık rotamızın finaline gerçek yaklaşıyoruz. Yere saplanmış balta taşlarını anımsatan dev sivri kayalarla çevrili enteresan eskiçağ yerleşiminin yolları, vadi boyunca kayalara oyulmuş onlarca Frig yapıtını saklıyor. Maltaş’a yaklaşık 500 metre uzaklıkta iki değerli Frig yapıtı daha bizi bekliyor. Anıtsal nitelikte iki mezar odasına sahip Yılantaş bunlardan biri. Konuklarına mitolojik kıssalar fısıldayan karmaşık bir kaya ormanının kıyısındaki anıtın doğusunda, tıpkı kayalıkların devamındaysa Aslantaş var. Kapı boşluğunun her iki yanında ayağa kalkmış, karşılıklı iki heybetli aslan ve ayaklarının altında birer yavru aslan kabartmaları var. Değerli bir Frig hükümdarının mezarı olduğu düşünülen Aslantaş’ın, MÖ 7’nci yüzyılda yapıldığı sanılıyordu. Meğer araştırmalar, bu kaya mezarının geçmişinin çok daha eskiye uzandığını ortaya çıkarmış. Güneş batarken Kral Midas’ın sırrını kuyuya fısıldayan Frigyalı berberin “Midas’ın kulakları eşek kulakları” cümlesini tekrarlayıp bu büyülü coğrafyaya veda ediyorum. Tekrar gelmeye kelam vererek…
