Eski İsrail Başbakanı ve ana muhalefet partisi Likud’un başkanı Benjamin Netanyahu’nun yine iktidara gelmesi ihtimali en çok da Türkiye ile devam etmekte olan olağanlaşma sürecinin nasıl etkileneceği sorusunu akıllara getiriyor.
Başbakanlığı devrinde Türkiye ile yaşanan gerek Filistinlilere yönelik tavrı gerekse infial yaratan Mavi Marmara olayı üzere krizlerin başrol oyuncularından biri olan Netanyahu’nun tekrar seçilme mümkünlüğünü İsrail’in değerli gazetelerinden Haaretz’in köşe müellifi Gideon Levy ve Şalom Gazetesi muharriri Karel Valansi ile konuştuk.
Netanyahu’nun dönüşü ve olağanlaşma süreci
Netanyahu’nun sözkonusu erken seçimlerde sandıktan çıkması ihtimali üzerine Türkiye ile olan olağanlaşma sürecinin nasıl etkileneceğini sorduğumuz iki muharrir, çabucak hemen tıpkı çizgide karşılık verdiler.
Levy: “Ben Netanyahu’nun tekrar iktidara gelmesi durumunda İsrail ve Türkiye ortasında devam eden olağanlaşma sürecinin etkileneceğini düşünmüyorum. Zira Netanyahu da Türkiye ile bağlantıları geliştirmek istiyor. Onun Türkiye ile bağlantıları geliştirmek isteği içinde olduğu görülüyor. Netanyahu’nun iktidara gelmesiyle ülke içinde bir grup değişiklikler olacaktır ancak bunun Türkiye ile alakaları etkileyeceğini düşünmüyorum. Zira olağanlaşma süreci büsbütün stratejik bir adım, ferdî değil.”
Valansi: “Türkiye ile alakalarda dikkat ettiyseniz Türkiye başbakan düzeyinden fazla Devlet Lideri düzeyinden alakaları yürütüyor. Bu nedenle Erdoğan-Herzog bağlantılarındaki yakınlık ve her iki tarafın da münasebetleri olağanlaştırma ve geliştirme isteğinin olmasından kaynaklanıyor. Olağanlaşmanın, başbakan kim olursa olsun devam edeceğini düşünüyorum. Netanyahu’nun seçilmesi durumunda, Erdoğan ile şahsî olarak anlaşamasalar dahi, şimdiye kadar yapılan olumlu gelişmeleri bozmayacaklardır. Son devirde İran terör tehdidi karşısındaki güvenlik ve istihbarat işbirlikleri de bağlantıların çok boyutlu olarak geliştirilmeye devam edeceğini gösteriyor. Lakin iki ülke bağlantılarından bahsederken temkinli bir lisan kullanmak lazım zira son yıllarda karşılıklı itimat çok zedelendi ve bunun tekrar tahsis edilmesi için uğraş ve vakit gerekli.”
Hükümet krizinin perde arkası
İsrail’de koalisyon hükümetinin başbakanı Naftali Bennett geçtiğimiz günlerde meclisin feshi için gelecek hafta oylama yapılacağını söylemişti. Sözkonusu oylama bugün gerçekleşti ve ülkenin milletvekilleri de birinci oturumda hükümetin feshedilmesi tasarısını onayladı. 3,5 yılda 5’inci defa seçimlere gidecek olan ülkedeki krizin nedenlerini sorduğumuz müelliflerden Valansi, “Hükümetin taleplere karşılık verememesi” vurgusunu yaparken Levy ise çok net bir yanıt veriyor.
Valansi: “Hükümet artık bir bütün olarak hareket edemiyordu ve başbakandan taviz istekleri artmıştı. Buna karşılık ana muhalefet tek beden halinde her tasarıya 59 oyla ret veriyordu. Bunu sürdürmenin artık hem hükümete ziyan vereceği hem de işleyişi kilitleyeceği düşünülerek bu karar alındı. Lakin asıl sorun İsrail’deki seçim sisteminin artık muhtaçlığa karşılık verememesi. O denli olmasa ülke 3 yılda 5 seçime gitmezdi.”
Levy: “Krizin nedeni Benjamin Netanyahu”
Valansi: Lapid- Netanyahu çekişmesi yaşanacak
Gidilecek erken seçimlerin mümkün sonuçlarına yönelik öngörülerini sorduğumuz iki gazeteci şöyle v-cevaplar verdiler:
Levy: “Netanyahu bir elinde çok fazla takviye tutarken öteki elinde de bir o kadar da kendisini istemeyen insanların yansılarını tutuyor. Gelecek ya da mevcut Hükümetler ortasında büyük bir fark görmüyorum. Öte yandan, İsrail’deki seçimler, kesin bir zaferle sonuçlanmadığı için ülke seçimden seçime koşuyor.”
Valansi: “Seçimler Lapid- Netanyahu çekişmesine sahne olacak. Hükümet düşüp tarih katılaştığında büyük bir yarış başlayacak. Şu an her iki önderin de bahtları eşit, yapılan kamuoyu yoklamalarına nazaran. Lapid’in güvenlik ve savunma konusundaki deneyim eksikliği bir dezavantaj olurken, hem bu sefer seçimlerde devletin aygıtları Netanyahu’nun değil onun elinde olacak olması hem de her ne kadar Netanyahu’nun kemikleşmiş bir seçmen kitlesi olsa da, ‘Netanyahu olmasın da ki olursa olsun’ diyen kıymetli bir kesitin olması, seçilebilmesi için avantajlar.”
İsrail-Türkiye normalleşmesi
İsrail ve Türkiye ortasında yaşanan olağanlaşma süreci ülkenin Cumhurbaşkanı Isaac Herzog’un ziyaretiyle birlikte sürat kazanmıştı. Herzog, Türkiye’ye üzerinde barış sembolleri ile İngilizce, İbranice ve Türkçe “barış” yazan bir uçakla gelmişti. İkili görüşmenin akabinde 2010’dan bu yana büyükelçilik düzeyinde temsil bulunmayan ülkelerden tekrar bir büyükelçi ataması konuşulmaya başlanmıştı. Geçtiğimiz hafta İsrail Dışişleri Bakanı Yair Lapid ise Türkiye’ye gelerek Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile görüşmüş ve görüşmeden “Büyükelçilik düzeyi” için çalışmaların başlatıldığı açıklaması çıkmıştı.
Levy ve Valansi’nin olağanlaşma sürecine yönelik niyetleri ise şöyle:
Levy: “Sürecin çok kırılgan olduğunu düşünüyorum. İki ülkenin de düzgün diplomatik bağlara dönme isteği aşikar. Lakin İsrail’de beşerler yeniden bir krizin çıkıp çıkmayacağından çok emin değiller. Zira örneğin İsrail’in Gazze’ye yönelik yeni bir operasyona girişmesi akabinde Türkiye’nin nasıl bir tepki vereceğini bilmiyoruz. Hasebiyle olağanlaşma sürecinin çok kırılgan bir tabanda olduğunu biliyoruz. Lakin olağanlaşma süreci ve Lapid’in ziyaretinin yansımalarının İsrail’de epey olumlu karşılandığını söyleyebilirim.”
Valansi: “İran kuşkulu her vefatta otomatik olarak İsrail’i suçlarken, İsrail de buna karşılık bu suçlamaları ne kabul ediyor ne de reddediyor. İsrail’in yarattığı bu kuşku şayet kendi yaptıysa elemanlarını muhafazasını sağlarken, kendi yapmadıysa elinin her yere uzandığı algısını güçlendiriyor. Bu bir strateji en nihayetinde. Türkiye-İsrail yakınlaşmasının bir testi oldu İran’ın İstanbul’daki İsraillileri gaye alması. Ve iki ülke ortasındaki işbirliği muvaffakiyet ile sonuçlandı. İsrail’deki tüm siyasi çalkantının ortasında Lapid’in ziyaretini ertelemeyip gelmesi ve şahsen Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’a bu bahiste teşekkür etmesi, hem ilgilerin olumlu seyrine dair hem de İsrail’in ilgilerin olağanlaşmasına verdiği ehemmiyeti göstermesi açısından epey kıymetli olduğu kanaatindeyim.”
‘Büyükelçinin ataması birinci başta yapılması gerekirdi’
Büyükelçi ataması hakkındaki görüşlerini merak ettiğimiz Valansi ise bunun geç kalınmış bir adım olduğunu söz ederek şöyle söyledi: “Bana nazaran büyükelçilerin atamasını yapmak birinci başta yapılması gereken ve aslına bakarsanız en kolay adım olması gerekirdi. Fakat 2016 normalleşmesinden kısa bir mühlet sonra 2018’de alakalar çok berbat formda bozulmuştu. Mesela İsrail büyükelçisi kameralar karşısında eşyaları aranarak ülkeden ayrılmıştı. Tüm bu deneyimler ve sert telaffuzlar her iki tarafın da ağzında acı bir tat bırakmış olmalı ki böylesi bir hususta beklemeyi tercih ediyorlar. Bunun bir başka sebebi ise isimler üzerinde anlaşamamak olabilir.”
Eski İsrail Başbakanı ve ana muhalefet partisi Likud’un başkanı Benjamin Netanyahu’nun yine iktidara gelmesi ihtimali en çok da Türkiye ile devam etmekte olan olağanlaşma sürecinin nasıl etkileneceği sorusunu akıllara getiriyor.
Başbakanlığı devrinde Türkiye ile yaşanan gerek Filistinlilere yönelik tavrı gerekse infial yaratan Mavi Marmara olayı üzere krizlerin başrol oyuncularından biri olan Netanyahu’nun tekrar seçilme mümkünlüğünü İsrail’in değerli gazetelerinden Haaretz’in köşe müellifi Gideon Levy ve Şalom Gazetesi muharriri Karel Valansi ile konuştuk.
Netanyahu’nun dönüşü ve olağanlaşma süreci
Netanyahu’nun sözkonusu erken seçimlerde sandıktan çıkması ihtimali üzerine Türkiye ile olan olağanlaşma sürecinin nasıl etkileneceğini sorduğumuz iki muharrir, çabucak hemen tıpkı çizgide karşılık verdiler.
Levy: “Ben Netanyahu’nun tekrar iktidara gelmesi durumunda İsrail ve Türkiye ortasında devam eden olağanlaşma sürecinin etkileneceğini düşünmüyorum. Zira Netanyahu da Türkiye ile bağlantıları geliştirmek istiyor. Onun Türkiye ile bağlantıları geliştirmek isteği içinde olduğu görülüyor. Netanyahu’nun iktidara gelmesiyle ülke içinde bir grup değişiklikler olacaktır ancak bunun Türkiye ile alakaları etkileyeceğini düşünmüyorum. Zira olağanlaşma süreci büsbütün stratejik bir adım, ferdî değil.”
Valansi: “Türkiye ile alakalarda dikkat ettiyseniz Türkiye başbakan düzeyinden fazla Devlet Lideri düzeyinden alakaları yürütüyor. Bu nedenle Erdoğan-Herzog bağlantılarındaki yakınlık ve her iki tarafın da münasebetleri olağanlaştırma ve geliştirme isteğinin olmasından kaynaklanıyor. Olağanlaşmanın, başbakan kim olursa olsun devam edeceğini düşünüyorum. Netanyahu’nun seçilmesi durumunda, Erdoğan ile şahsî olarak anlaşamasalar dahi, şimdiye kadar yapılan olumlu gelişmeleri bozmayacaklardır. Son devirde İran terör tehdidi karşısındaki güvenlik ve istihbarat işbirlikleri de bağlantıların çok boyutlu olarak geliştirilmeye devam edeceğini gösteriyor. Lakin iki ülke bağlantılarından bahsederken temkinli bir lisan kullanmak lazım zira son yıllarda karşılıklı itimat çok zedelendi ve bunun tekrar tahsis edilmesi için uğraş ve vakit gerekli.”
Hükümet krizinin perde arkası
İsrail’de koalisyon hükümetinin başbakanı Naftali Bennett geçtiğimiz günlerde meclisin feshi için gelecek hafta oylama yapılacağını söylemişti. Sözkonusu oylama bugün gerçekleşti ve ülkenin milletvekilleri de birinci oturumda hükümetin feshedilmesi tasarısını onayladı. 3,5 yılda 5’inci defa seçimlere gidecek olan ülkedeki krizin nedenlerini sorduğumuz müelliflerden Valansi, “Hükümetin taleplere karşılık verememesi” vurgusunu yaparken Levy ise çok net bir yanıt veriyor.
Valansi: “Hükümet artık bir bütün olarak hareket edemiyordu ve başbakandan taviz istekleri artmıştı. Buna karşılık ana muhalefet tek beden halinde her tasarıya 59 oyla ret veriyordu. Bunu sürdürmenin artık hem hükümete ziyan vereceği hem de işleyişi kilitleyeceği düşünülerek bu karar alındı. Lakin asıl sorun İsrail’deki seçim sisteminin artık muhtaçlığa karşılık verememesi. O denli olmasa ülke 3 yılda 5 seçime gitmezdi.”
Levy: “Krizin nedeni Benjamin Netanyahu”
Valansi: Lapid- Netanyahu çekişmesi yaşanacak
Gidilecek erken seçimlerin mümkün sonuçlarına yönelik öngörülerini sorduğumuz iki gazeteci şöyle v-cevaplar verdiler:
Levy: “Netanyahu bir elinde çok fazla takviye tutarken öteki elinde de bir o kadar da kendisini istemeyen insanların yansılarını tutuyor. Gelecek ya da mevcut Hükümetler ortasında büyük bir fark görmüyorum. Öte yandan, İsrail’deki seçimler, kesin bir zaferle sonuçlanmadığı için ülke seçimden seçime koşuyor.”
Valansi: “Seçimler Lapid- Netanyahu çekişmesine sahne olacak. Hükümet düşüp tarih katılaştığında büyük bir yarış başlayacak. Şu an her iki önderin de bahtları eşit, yapılan kamuoyu yoklamalarına nazaran. Lapid’in güvenlik ve savunma konusundaki deneyim eksikliği bir dezavantaj olurken, hem bu sefer seçimlerde devletin aygıtları Netanyahu’nun değil onun elinde olacak olması hem de her ne kadar Netanyahu’nun kemikleşmiş bir seçmen kitlesi olsa da, ‘Netanyahu olmasın da ki olursa olsun’ diyen kıymetli bir kesitin olması, seçilebilmesi için avantajlar.”
İsrail-Türkiye normalleşmesi
İsrail ve Türkiye ortasında yaşanan olağanlaşma süreci ülkenin Cumhurbaşkanı Isaac Herzog’un ziyaretiyle birlikte sürat kazanmıştı. Herzog, Türkiye’ye üzerinde barış sembolleri ile İngilizce, İbranice ve Türkçe “barış” yazan bir uçakla gelmişti. İkili görüşmenin akabinde 2010’dan bu yana büyükelçilik düzeyinde temsil bulunmayan ülkelerden tekrar bir büyükelçi ataması konuşulmaya başlanmıştı. Geçtiğimiz hafta İsrail Dışişleri Bakanı Yair Lapid ise Türkiye’ye gelerek Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile görüşmüş ve görüşmeden “Büyükelçilik düzeyi” için çalışmaların başlatıldığı açıklaması çıkmıştı.
Levy ve Valansi’nin olağanlaşma sürecine yönelik niyetleri ise şöyle:
Levy: “Sürecin çok kırılgan olduğunu düşünüyorum. İki ülkenin de düzgün diplomatik bağlara dönme isteği aşikar. Lakin İsrail’de beşerler yeniden bir krizin çıkıp çıkmayacağından çok emin değiller. Zira örneğin İsrail’in Gazze’ye yönelik yeni bir operasyona girişmesi akabinde Türkiye’nin nasıl bir tepki vereceğini bilmiyoruz. Hasebiyle olağanlaşma sürecinin çok kırılgan bir tabanda olduğunu biliyoruz. Lakin olağanlaşma süreci ve Lapid’in ziyaretinin yansımalarının İsrail’de epey olumlu karşılandığını söyleyebilirim.”
Valansi: “İran kuşkulu her vefatta otomatik olarak İsrail’i suçlarken, İsrail de buna karşılık bu suçlamaları ne kabul ediyor ne de reddediyor. İsrail’in yarattığı bu kuşku şayet kendi yaptıysa elemanlarını muhafazasını sağlarken, kendi yapmadıysa elinin her yere uzandığı algısını güçlendiriyor. Bu bir strateji en nihayetinde. Türkiye-İsrail yakınlaşmasının bir testi oldu İran’ın İstanbul’daki İsraillileri gaye alması. Ve iki ülke ortasındaki işbirliği muvaffakiyet ile sonuçlandı. İsrail’deki tüm siyasi çalkantının ortasında Lapid’in ziyaretini ertelemeyip gelmesi ve şahsen Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’a bu bahiste teşekkür etmesi, hem ilgilerin olumlu seyrine dair hem de İsrail’in ilgilerin olağanlaşmasına verdiği ehemmiyeti göstermesi açısından epey kıymetli olduğu kanaatindeyim.”
‘Büyükelçinin ataması birinci başta yapılması gerekirdi’
Büyükelçi ataması hakkındaki görüşlerini merak ettiğimiz Valansi ise bunun geç kalınmış bir adım olduğunu söz ederek şöyle söyledi: “Bana nazaran büyükelçilerin atamasını yapmak birinci başta yapılması gereken ve aslına bakarsanız en kolay adım olması gerekirdi. Fakat 2016 normalleşmesinden kısa bir mühlet sonra 2018’de alakalar çok berbat formda bozulmuştu. Mesela İsrail büyükelçisi kameralar karşısında eşyaları aranarak ülkeden ayrılmıştı. Tüm bu deneyimler ve sert telaffuzlar her iki tarafın da ağzında acı bir tat bırakmış olmalı ki böylesi bir hususta beklemeyi tercih ediyorlar. Bunun bir başka sebebi ise isimler üzerinde anlaşamamak olabilir.”
