Yeni Zelanda’nın Papakura kenti, 13 Ekim 1985 tarihinde müthiş bir olaya sahne oldu. Yeni Zelanda Posta Hizmetleri’nde şef teknisyen olarak misyon yapan 52 yaşındaki Arthur Easton ve iki oğlu akşam saat 20.00 sularında meskenlerine giren bir yabancının saldırısına uğradı.
Arthur ile 18 ve 16 yaşlarındaki oğulları Brendan ve Kim konuta giren bireyle oldukça bir boğuşmuş, Baba Easton bu sırada bıçaklanmıştı. Beş çocuk babası Easton olay yerinde kan kaybından hayatını yitirdi, Brendan ve Kim ise sağ kurtulmayı başardı.
Çocuklar verdikleri sözde konuta giren kişiyi kendi uzunluklarında (180-182 santimetre civarı) bir siyahi olarak tanım etti. Civardan geçen üç şoför de Maori kabilesi mensubu olabileceğini düşündükleri siyahi bir kişinin Easton’ların konutundan kuşkulu bir biçimde koşarak kaçtığını söyledi.
Brendan ve Kim boğuşmanın sonlarına hakikat saldırganın elindeki silahın bir süngü olduğunu görmüş ve bunu da polise bildirmişti. Hakikaten meskenin etrafında yapılan aramalar sonucu da bir adet süngü, bir de saldırganın başından çıktığına inanılan bir yün bere bulunmuştu.
Tanıkların sözleri ve isimli bilimler uzmanlarının çıkarımları bir ortaya getirilerek bir saldırgan portresi çizildi. Polisin aradığı kişi güçlü kuvvetli, uzun uzunluklu, sağ elini kullanan bir Maori’ydi. Lakin nihayetinde göz altına alınan kişi utangaç, astımlı, solak bir Avrupa asıllı Yeni Zelandalı olan Alan Hall oldu.
23 yaşındaki Hall, ailesinin Papakura’daki meskeninin bahçesine inşa edilmiş bir kulübede kalıyordu. Polis tarafından bulunan İsveç ordusuna ilişkin süngü ve yün bere, Hall’a aitti. Hatta Hall bu gerçeği kapısını rutin mahalle taraması esnasında kapısını çalan polislere kendi ağzıyla söylemişti.
Ancak bu eşyaların, bulundukları yere nasıl gittiğini bir türlü anlatamıyordu. Bir “Kayboldu” diyordu, bir “Çalındı”… Ortada bir de “Ben attım onları” diyordu. Üstelik taarruzun yaşandığı gece tek başına yürüyüşe çıkmıştı ve kendisinin olay sırasında nerede olduğuna dair şahitlik edebilecek kimse de yoktu.
Alan’ın 1986’dan bir fotoğrafı
ŞÜPHELENMEK İÇİN GEREĞİNCE NEDEN VARDI AMA…
Sözün kısası polisin Hall’dan şüphelenmesi için hiç neden yok değildi. Fakat mahkemeden “suçlu” kararının çıkabilmesi için makul kuşkunun ötesine geçilebilmesi gerekiyordu ve bu açıda bakıldığında polisin de işi kolay görünmüyordu.
Olay yeri inceleme takımları Hall’un orada olduğuna işaret eden en ufak bir delil bulamamıştı. Ne bir damla kan vardı ne yün bereden düşmüş bir tüy ne de bir parmak izi… Dahası boğuşma sırasında Easton’ın oğullarından biri meskene giren kişinin başına vura vura bir squash raketi kırmıştı. Bunun kişinin başında bir iz bırakmaması imkânsızdı. Ancak Hall’un iş yerinde birlikte çalıştığı hiç kimse olay gününün sonraki sabahında bu türlü izler gördüğünü hatırlamıyordu.
Brendan ve Kim de boğuştukları kişinin Hall olmadığından emindi. Üstte da dediğimiz üzere, onlar saldırganın uzun uzunluklu ve siyahi olduğunu söylüyordu. Lakin ne Easton’ın oğullarının ne de olay yerinden geçen şoförlerin verdikleri eşkal dikkate alındı. Hatta savunma makamı, yargıç ve heyetin bu tabirlerden haberi bile olmadı.
“KATİLİ GÖRDÜM” DİYENİN SÖZÜNÜ DİKKATE ALAN OLMADI
En değerli şahitlerinden biri Ronald Turner’dı. Turner şüpheliyi polis köpeklerinin arama yaptıkları noktanın yakınlarında görmüştü. Akabinde radyoda Arthur Easton cinayetiyle ilgili haberi duyunca çabucak polisi aramış ve “bir Maori erkeği” gördüğünü söylemişti. Hatta sonraki gün verdiği yazılı tabirinde de adamın etrafına bakınmakta olduğunu ve koşarak iki konutun ortasında kaybolduğunu anlatmış, “Benim olduğum tarafa döndüğünde koyu derili olduğunu muhakkak gördüm, beyaz değildi” demişti.
Polis dört ay sonra Turner’ın kapısını yine çaldı. O noktada Hall soruşturmanın bir numaralı şüphelisi haline gelmişti ve polisin bunu destekleyecek ispatlara gereksinimi vardı. O yüzden Turner’a emin olup olmadığını sordular. Turner tabirinde, “Maori olduğuna yüzde 100 eminim. Pakeha (Avrupa kökenli beyaz Yeni Zelandalı) olduğunu düşünmüyorum, esmer bir Pakeha bile olamaz” tabirlerini kullanmıştı.
Ancak bu söz de yargıca, heyete ve Hall’un avukatlarına ulaşmadı. Savcılığın evraklarında Turner’ın sözünün cilt rengi ve etnik kökene ait tüm kısımları atılmıştı. Turner duruşmalar sırasında da kürsüye çıkarılmadığından tabirinin çarpıtıldığından kendisi dahil kimsenin haberi olmadı. Hasebiyle yargılama sürecinin sonucu kimseyi şaşırtmadı. 1986 yılı başlarında sonlanan yargılama süreci sonucu mahkeme, Hall’u hatalı buldu, genç adam 19 yıl mahpus cezasına çarptırıldı.
Hall, 8 yıl 9 ay mahpus yattıktan sonra Haziran 1995’te ortasında koşullu tahliye edildi. Lakin 2012 yılında kaideli tahliye şartlarını ihlal ettiği gerekçesiyle, cezasının kalanını da çekmek üzere tekrar cezaevine gönderildi. Hall geçtiğimiz Mart ayında hür kaldı.
90’ların başında gazeteci Pat Booth, Hall hakkında verilen karara ait soru işaretlerini gündeme getirdi. 2009 yılında ise Bryan Bruce (fotoğrafta sağda) Hall’u “The Investigator” isimli televizyon programında husus etti. Bruce, Hall için “Bu program kapsamında araştırıp saf olduğuna inandığım birinci kişi” tabirini kullanıyordu.
90’ların başında gazeteci Pat Booth, Hall hakkında verilen karara ait soru işaretlerini gündeme getirdi. 2009 yılında ise Bryan Bruce (fotoğrafta sağda) Hall’u “The Investigator” isimli televizyon programında mevzu etti. Bruce, Hall için “Bu program kapsamında araştırıp suçsuz olduğuna inandığım birinci kişi” sözünü kullanıyordu.
* * * * *
Alan Hall’un Albert Easton’ı öldüren kişi ilan edildiği an, yalnızca kendisi için değil tüm Hall ailesi için travmatik bir olaydı.
Karar açıklandığı sırada mahkeme salonunda olan Hall ailesi üyeleri, bir söz bile etmeden arabalarına binip konutlarına dönerken elektrik şoku verilmiş üzereydi. Alan’ın küçük kardeşi Geoff Hall, geçtiğimiz günlerde Guardian’a yaptığı açıklamada o anları, “Kanınız çekiliyor, gözleriniz kararıyor, etrafınızdaki her şey bulanıklaşıyor” kelamlarıyla tanım etti.
Polisin çizdiği “katil Alan Hall” portresiyle Geoff’in tanıdığı Alan birbirine hiç benzemiyordu. Ailesinin gözündeki Alan Hall, bütün parasını meskenlerinin art bahçesine plastik bir havuz almak için biriktiren ya da annesinin hayatını kolaylaştırmak için ona mikrodalga fırın ikram eden sevecen bir adamdı. Geoff, “Onların gördüğü lakin benim göremediğim ne var” diye düşünüyordu.
Zaten Hall ailesini Alan hakkında verilen karara karşı savaşmaya iten de yaşadıkları “Bu işte bir yanlışlık var” hissi oldu. Tam 36 yıl süren bu savaş, geçtiğimiz hafta Yeni Zelanda Yüksek Mahkemesi’nin Hall’a verilen mahkûmiyet kararını bozmasıyla sonuçlandı.
“Adli süreçlerde çok büyük yanlışlar yapıldığını” belirten Baş Yargıç Helen Winkelmann, mahkemede yaptığı konuşmada, savcılığın kabul edilmiş standartlardan sapmasının “ya çok beceriksizliğin ya da bir karar çıkmasını garantilemek hedefiyle kasıtlı ve yanlışlı bir strateji uygulanmasının sonucu olabileceğini” söyledi.
Shirley, Alan ve Geoff Hall
ÜZÜNTÜYLE KARIŞIK BİR MEMNUNLUK HİSSİ
Sicilindeki lekeyi temizleme çabası, Hall’un kendisine ve ailesine hem duygusal hem ruhsal hem de ekonomik manada büyük yükler getirdi. Hayatının geri kalanını oğlunun masumiyetini kanıtlamaya çalışmakla geçiren Anne Shirley Hall, dedektiflik masraflarını karşılayabilmek için Papakura’daki konutunu dahi satmak zorunda kaldı. Shirley Hall, 2012 yılında hayatını kaybetti.
Geçtiğimiz hafta Yüksek Mahkeme’nin Hall hakkındaki kararı iptal edip karara ait temyiz ve tekrar yargılama yolunu kapattığı dakikalarda Geoff ve kardeşleri 1986 yılında yaşadıklarının tam aykırısı hisler içindeydi. Geoff, “Hepimiz ayağa kalktık ve alkışladık” dedi ve ekledi: “Sükunetimizi muhafazaya çalışsak da içimizde havai fişekler patlıyordu. Tarihe geçecek bir andı ve bütün ailemizin orada olması kıymetliydi.”
Geoff, Alan’ın ne hissettiğini dışa vurmayan bir insan olduğunu belirtti. Bunun ağabeyinde 2019 yılında teşhis edilen otizmden kaynaklandığını düşünen Geoff, “Duygularını ne çok yüksek ne de çok düşük yaşıyor. Öteki beşerler üzere ağlayıp kahkaha atmıyor. Karar onun için değerliydi fakat ortalıkta koşuşturup ‘Özgürüm! Özgürüm!’ diye de bağıracak değildi. Direkt rutinine döndü” tabirlerini kullandı.
Ancak ailenin mutluluğuna ve rahatlamasına karışmış bir keder de yok değildi. Bu geçmesi mümkün olmayan keder, adalet sisteminin Hall ve ailesini yıllar boyunca maruz bıraktığı travmadan kaynaklanıyordu.
Geoff, “Eğer bu karar Alan’ın karar giymesinden sonraki 10 yıl içinde çıkmış olsaydı muhakkak çok sevinirdik. Ancak birçok mahzurdan sonra düşünme biçiminiz değişiyor, durumu kabullenmeyi öğreniyorsunuz ve Alan’ın başına gelenlerin yarattığı dehşete karşı duyarsızlaşıyorsunuz” tabirlerini kullandı. Tekrar de Alan için savaşmanın hayatlarına bir mana kattığını belirten Geoff, “Sabah uyandığınızda kendi kendinize ‘Yapacak değerli işlerimiz var’ diyorsunuz” diye konuştu.
YENİ ZELANDA MASUMİYET PROJESİ AİLEYE YARDIMCI OLDU
Mahkemenin kararında yargılama süreçlerinde yapılan büyük yanlışlar tek tek sıralandı. Dört görgü şahidinin sözleri belgelere dahi girmezken yargıcın heyete “Bu bilhassa önemli” dediği Turner’ın tabirindeki en kıymetli ayrıntıların, üstte da dediğimiz üzere, savcılık evraklarından çıkarıldığı kararda vurgulandı.
Dahası polislerin 2019 yılında otizm teşhisi alan Hall’u sorgularken benimsediği tavrın da baskıcı ve adil olmaktan uzak olduğu belirtildi. Hall’un ziyadesiyle uzun mühletler boyunca sözü alınırken odada bir avukat bulunmadığı ayrıntısı da mahkeme kararında yer aldı. Bu gerçekler Hall ailesinin Resmi Enformasyon Yasası kapsamında yaptığı sayısız müracaatın sonucunda ortaya çıktı.
Gerçeklerin gün yüzüne çıkmasında Yeni Zelanda Masumiyet Projesi de kıymetli bir rol oynadı. ABD’deki tıpkı isimli çalışmadan ilham alan Masumiyet Projesi kapsamında Victoria ve Otago Üniversitelerinden akademisyenler ve öğrenciler, bilhassa polislerin ispatları manipüle etmesi sonucu ortaya çıkan adaletsiz yargı kararları üzerine gidiyor.
Projenin yöneticisi Dr. Matthew Gerrie, 2011’de NZ Herald gazetesine yaptığı açıklamada, Hall için, “Bir kenarda elini kolunu bağlayıp oturmuyor lakin çok kolay bir insan olduğunu size söyleyebilirim” diyor ve ekliyordu: “Annesinin ve kardeşlerinin eforu olmasa hiçbir şey olmazdı. Karar nedeniyle çok üzgün fakat kendini savunacak bilişsel kapasiteye sahip değil.”
Hall davasını 2008’de gündemine alan ve üç yıl boyunca tüm kanıtları tekrar tekrar gözden geçiren Masumiyet Projesi, daha sonra Hall’un affedilmesi için çeşitli lokal yöneticiler nezdinde teşebbüslerde bulundu. Dr. Gerrie, o günlerde “Şahsi fikrim bunun Yeni Zelanda adalet sisteminin en şoke edici davalarından biri olduğu tarafında. Davada birçok sorun vardı ve biz bunlar hakkında fakat yakın vakitte yani karar verilmesinden çok uzun yıllar sonra haberdar olduk. Bu dava hak ettiği dikkati çekmedi” diyordu.
Hall kardeşler çocukluk yıllarında bir arada
“ARTHUR EASTON’A İKİ KERE YANLIŞ YAPILDI”
Projenin odaklandığı nokta görgü şahitlerinin tabirlerinde yer alan Maori detayıydı. Hall ailesinin tuttuğu dedektiflerin Turner’a ulaşıp gerçek tabirinin mahkeme belgelerine girmediğini ortaya çıkarması da kıymetli bir gelişmeydi.
Turner dava başlamadan evvel kapısına gelen polislerin elindeki söz tutanaklarını okumadan imzaladığını belirttiği yeminli sözünde, “Teşhis ettiğim kişinin Maori ırkına ilişkin olduğu istikametindeki sözlerimin resmi sözümden çıkarıldığını görüyorum” diyor ve şöyle devam ediyordu:
“Benim bu türlü bir niyetim yoktu ve bu kelamların tabirin dışında tutulduğunu bilmiyordum. Çok şaşkınım zira polis bu hususta bana uzun uzun sorular sordu. Hâlâ o gece gördüğüm kişinin Maori olduğuna inanıyorum, mahkemeye çıkarıldığım takdirde de bunu söylerim. Sözümün bir Avrupalının karar giymesine neden olduğunu öğrendim. O gece koşarak kaçan kişinin Avrupalı olmadığından eminim.”
Hall ise 2011’de NZ Herald’a yaptığı açıklamada ürkek bir halla, “Arthur Easton’a iki kere yanlış yapıldı. Onun öldürülmesini temiz bir adama karar giydirmek için kullandılar” derken istediği şeyin siyasi makamlardan gelecek bir af olmadığını şu sözlerle anlatıyordu: “Tek istediğim tekrar mahkemeye çıkmak ve bütün kıssanın anlatıldığı bir davada yargılanmak.”
BİR SAVAŞ BİTTİ, YENİ BİR SAVAŞ BAŞLIYOR
Bütün kıssanın ortaya çıkması için 11 yıl daha geçmesi gerekti lakin şimdi adalet yerini tam olarak bulmuş değil. Pekala artık ne olacak?
Hall ailesi bu soruya “Henüz hiçbir şey bitmedi” diye cevap veriyor. Geoff Hall, Guardian’a yaptığı açıklamada “Şimdi de ‘Neden bu türlü bir şey yaşandı ve asıl katil kimdi?’ sorularına odaklanacağız” diye konuştu.
Nitekim Yeni Zelanda Adalet Bakanı Una Jagose de “adli yanlışları çok ciddiye aldığını” belirterek olay hakkında Nicolette Levy idaresinde bir soruşturma başlattığını duyurdu. Jagose, “Bay Hall’un, Bay Easton’ın ve iki ailenin adalet sistemi tarafından neden ve nasıl hayal kırıklığına uğratıldığını bulmakta kararlıyım” dedi.
Bu soruşturma Yeni Zelanda tarihinde bir birinci olacak çünkü daha evvel savcılığın kendi kusur ve yanlışlarına odaklandığı bir örnek bulunmuyor.
Alan Hall ise kendisinden çalınan 36 yılın tazminatını istemeye hazırlanıyor. Hall’un avukatı Nicholas Chisnall, kararın açıklanmasından sonra yaptığı açıklamada, tazminat talebinin meblağına dair net bir şey söylemedi lakin geçmişte ödenen emsal tazminatların çok üzerinde olacağını belirtti.
Yeni Zelanda hukuk tarihinde bugüne kadar bilinen en yüksek tazminat ödemesi 2015 yılında Teina Pora’ya yapıldı. Kurbanını tecavüz ettikten sonra öldürdüğü suçlamasıyla karar giyen Pora, 21 yılını mahpusta geçirdi. Pora masumiyeti ortaya çıktıktan sonra 3,5 milyon Yeni Zelanda doları (yaklaşık 38 milyon Türk lirası) tazminata layık görüldü. Pora’ya tazminat ödendiğinde her yıl için 100 bin dolar hududu vardı. Bu meblağ 150 bin dolara yükseltildi. Hall’un tüm öyküsünün 36 yıla yayılmış olması da ölçüsü artırıyor.
AİLELER HESAP SORULMASINI İSTİYOR
Geoff Hall, savcılığın süratle soruşturma başlatma kararını memnuniyetle karşıladıklarını belirterek, “Umarım polisler ve savcıların yemin altında sözleri alınır. Zira benim gördüğüm kadarıyla her açıdan yanlış olduğu açık şeyler yapıldı” dedi.
Ağabeyinin bir özür beklentisi içinde olmadığını da söz eden Geoff, “Onun için asıl mana tabir edecek şey cinayet soruşturmasının tekrar başlatılması ve bunu yapan sorumluların soruşturulması” tabirlerini kullandı.
Peki ya Arthur Easton’ın ailesi?
Geoff, Easton’ın ailesinin de acı çektiğini zira adaletin yerine geldiğini görmediğini belirterek, “Onlar da bunun kurbanı ve maalesef biz savaşımızı verirken onlar da acı çekmek zorunda kaldı. Zira adalet sistemine inandılar, polise inandılar ve sonunda bu inançlarının yanlış olduğunu anladılar” dedi.
Easton’lar da yaptıkları açıklamada Alan Hall’un cezasının iptalini “sadece Alan’a değil tüm ailesine verilen büyük ziyanı düzeltmek için atılmış bir birinci adım” olarak nitelendirerek, “Kalbimiz Alan’la, merhum annesiyle ve ailesiyle” dedi.
Yargılama süreçlerindeki yanlışlıkların kendilerini şoke ettiğini de belirten Easton’lar, “Hukuk sistemine güvendik ve bu sistem iki aileyi de hayal kırıklığına uğrattı. Tam bir soruşturma gerçekleştirilmesi bağlamında biz de Hall ailesini destekliyoruz” vurgusu yaptı.
Guardian’da yayımlanan “A brother’s 36-year fight against one of New Zealand’s worst miscarriages of justice” ve“Alan Hall case: New Zealand begins unprecedented inquiry into ‘significant miscarriage of justice’”, Stuff’ta yayımlanan “Arthur Easton’s family react to quashing of Alan Hall murder conviction” ve NZ Herald’da yayımlanan “Arthur Easton case: The missing evidence” başlıklı haberlerden derlenmiştir.
