Varlık fonları, birçok ülkenin sahip oldukları doğal zenginliklerden elde edilen gelir fazlasını kıymetlendirmek ve gelecek nesillere aktarmak için kurduğu oluşumlar olarak dikkat çekiyor. 2016 yılında kurulan Türkiye Varlık Fonu’nun (TVF) ise yaptığı borçlanmaların merkezi bütçede görülmemesi nedeniyle ülkemize ne kazandırdığı ya da kaybettirdiği bilinmezliğini koruyor. TVF’nin en son faaliyet raporunun 2020’ye ilişkin olması akıllardaki soru işaretlerini artırırken, 2021 yılı kontrol raporunun TBMM’ye gelişinin ekim ayına ertelenmesinin nedeni de anlaşılamıyor.
TVF’nin içinde neler yok ki… Kamu bankaları, sigorta şirketleri, Borsa İstanbul’un yüzde 80 hissesi, PTT, Türk Havayolları, BOTAŞ, Türkiye Petrolleri, Turkcell, Eti Maden, gayrimenkuller… Liste uzayıp gidiyor. Fon’un 4 yıl sonra, 2026’da işletme mühleti biterek devlete iade edilecek olan Türk Telekom’un yüzde 55 payının 1 milyar 650 milyon dolar kredi kullanarak bankalardan devralınması üzere kurtarma operasyonlarında kullanılmasını da unutmamak lazım.
Öncelikli 7 dalından 27 şirket, 2 lisans ve çeşitli taşınmazlar bulunan TVF’nin varlıklarının bedeli en son 2020’de açıklanan faaliyet raporuna nazaran 2 trilyon 169 milyar lira (yaklaşık 126 milyar dolar), net kârı da 10 milyar 348 milyon lira. Lakin portföyünde ekseriyetle ziyan eden şirketler bulunduğu için açıkladığı kâr sayısı inandırıcı bulunmuyor. Fon, bu haliyle dünyanın en büyük 10 fonu ortasına giremese de, en son 2020 sayıları açıklandığı için 12’nci sırada olduğu varsayım ediliyor.
Norveç Varlık Fonu’nun yıllık kârı bizim fondan fazla
Dünyanın en büyük varlık fonu olan Norveç Varlık Fonu ise hem varlıkları hem de dünya çapındaki yatırımlardan elde ettiği muazzam kârla dudak uçuklatıyor. ABD borsasındaki yatırımları sayesinde geçen yıl elde ettiği kâr bile TVF’nin toplam varlıklarının kıymetini geçmiş durumda. Geçen yıl 180 milyar dolar kâr elde eden fon, yaklaşık yüzde 14.5’e varan bu getiri ile toplam 12.3 trilyon Norveç Kronu (yaklaşık 1.34 trilyon dolar) pahaya ulaştı. Bu kar 1990 yılında kurulan fonun tarihinde yıllık yüzde olarak en büyük dördüncü, mutlak bilgilere nazaran ise en düzgün ikinci getiri oldu.
Düyûn-ı Umûmiye’nin Saray tarafından diriltilmiş hali
Eski Hazine Müsteşarı ve CHP Parti Sözcüsü Faik Öztrak, TVF’nin yaptığı borçlanmaların merkezi bütçe tablolarında görünmediğine dikkat çekerek, “Tıpkı paralel bir Hazine üzere çalıştırılan fon, aktarılan varlıkları teminat gösterip, dışarıdan borç aramaya çıkıyor. Adeta dünün Düyûn-ı Umûmiye’sinin bugünün dünyasında Saray tarafından diriltilmiş hali. İktidara geldiğimizde bu fonu çabucak kapatacağız” dedi. Bugüne kadar 63 milyar dolarlık özelleştirme yapan, halkın atadan dededen kalma varlıklarını hayırsız bir evlat üzere satıp savan Saray’ın, elde kalanları da bir fonda topladığını savunan Öztrak, “Fonun başına kendisi oturarak, hem Kamu İhale Kanunu hem de Sayıştay kontrolü dışına çıkardı. Bir bağımsız kontrol kelam konusu lakin bağımsız kontrolden geçen yıllık mali tablo ve faaliyetler, kanuna nazaran, Cumhurbaşkanı tarafından görevlendirilecek merkezi kontrol elemanları tarafından denetlenip raporlaştırılıyor. Yani Cumhurbaşkanı şahsen lideri olduğu Türkiye Varlık Fonu ile ilgili kontrol vazifesini kendisi denetim ediyor” diye konuştu.
Üç otuz paraya Araplara mı satılacak?
Geçen günlerde Birleşik Arap Emirlikleri’nin Varlık Fonu yöneticisinin yaptığı Türk Lirası’ndaki kıymet kaybının kendilerine yeni fırsatlar yarattığı, Fon’un varlıklarını almak için bunun olağanüstü bir vakit olduğu kelamlarını hatırlatan Öztrak, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bundan birkaç ay evvel de Katar Dışişleri Bakanı ‘Türkiye’deki ekonomik problemlerden ortaya çıkacak fırsatları dört gözle beklediklerini’ tabir etti. Bu türlü bakıldığında, Varlık Fonu dışarıda bu milletin varlıklarını üç otuz paraya kapatmak için bekleyenler için de kıymetli bir fırsat (!) üzere görünüyor. Milletin halini görmeyen, sesini duymayan hayat pahalılığı ve işsizlik ortasında ezen Saray Hükümeti, kendisine varlığı, bu ülkenin vatandaşlarına darlığı reva görüyor. Biz CHP iktidarında Varlık Fonu’nu evvel sıkı bir kontrolden geçireceğiz. Bugüne kadar yapılan iş ve süreçleri tek tek inceleyeceğiz ve sorumlular hakkında gereğini yapacağız. Ve paralel Hazine’ye dönüşen bu fonu kapatacağız. Bu mevzuda pek netiz.”
Dünyanın en büyük varlık fonları
Sıra İsmi Varlıkları (milyon dolar)
1 Norveç Varlık Fonu 1.338.200
2 Çin Yatırım Birliği 1.222.307
3 Kuveyt Yatırım Otoritesi 737.938.500
4 Abu Dabi Yatırım Otoritesi 708.750.000
5 Singapur Yatırım Fonu 690.000.000
6 Suudi Arabistan Yatırım Fonu 620.000.000
7 Hong Kong Para Otoritesi Yatırım Portföyü 588.903.442
8 Singapur Temasek Holding Yatırım Fonu 484.441.000
9. Katar Yatırım Fonu 450.000.000
10. Çin Toplumsal Güvenlik Fonu 447.358.000
Türkiye Varlık Fonu’nda hangi şirketler ve lisanslar var?
- Ziraat Bankası
- Halkbank
- Vakıfbank
- Borsa İstanbul
- Türkiye Petrolleri
- Milli Piyango
- TÜRKSAT
- Türk Telekom
- Turkcell
- Platform Ortak Kartlı Sistemler
- Türk Şeker
- ÇAYKUR
- Türkiye Sigorta
- Türkiye Hayat Emeklilik
- Türk Hava Yolları
- PTT
- İzmir Alsancak Limanı
- Türkiye Denizcilik İşletmeleri
- BOTAŞ
- Türkiye Petrolleri
- TVF Enerji
- TVF Rafineri ve Petrokimya
- Türkiye Maden
- Eti Maden
- Kayseri Şeker
- Nakit Karşılığı Talih Oyunları Lisansı
- At Yarışı Düzenleme ve Bahis Kabul Etme Lisansı
- 46 taşınmaz
