Türkiye Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin‘in Tahran’daki üçlü doruğunun akabinde yapılan ortak açıklamada, Suriye’deki ihtilafın tahlilinin lakin siyasi olabileceği vurgulandı.
Türkiye, İran ve Rusya ortasında Tahran Milletlerarası Konferans Salonu’nda düzenlenen “Astana Formatında Yedinci Üçlü Tepe Toplantısı”nın akabinde Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, İran Cumhurbaşkanı Reisi ve Rusya Devlet Lideri Putin’in ortak açıklaması yayımlandı.
Suriye için toprak bütünlüğü vurgusu
Devlet liderlerinin, Suriye’nin egemenliği, bağımsızlığı, birliği ve toprak bütünlüğü ile Birleşmiş Milletler (BM) Kuralı’nın hedef ve unsurlarına olan kuvvetli bağlılıklarını vurguladıklarına yer verilen açıklamada, önderlerin, bu unsurlara üniversal olarak hürmet gösterilmesi ve kim tarafından yapılırsa yapılsın hiçbir aksiyonun sözkonusu unsurları zayıflatmaması gerektiğine işaret ettikleri bildirildi. Başkanların, terörün her cins ve biçimiyle çaba etmek emeliyle birlikte çalışmaya devam etme kararlılıklarını lisana getirdikleri aktarılan açıklamada, şu tabirler yer aldı: “Devlet liderleri, sivil tesisleri gaye alan ve saf can kayıplarına neden olan ataklar da dahil olmak üzere, Suriye’nin çeşitli bölgelerindeki terör örgütlerinin ve bunlarla iltisaklı farklı isimler altındaki kümelerin artan varlık ve faaliyetlerini kınamışlardır. Suriye’nin kuzeyi ile ilgili tüm düzenlemelerin eksiksiz bir biçimde uygulanması gerektiğinin altını çizmişlerdir. Gayrimeşru özyönetim teşebbüsleri dahil olmak üzere, terörle çaba kisvesi altında alanda yeni gerçeklikler yaratılmasına dair her türlü teşebbüsü reddetmişler ve Suriye’nin egemenliğinin ve toprak bütünlüğünün yanı sıra komşu ülkelerin ulusal güvenliğini tehdit eden hudut ötesi taarruzlar ve sızmalar dahil olmak üzere ayrılıkçı gündemlere karşı durma kararlılıklarını vurgulamışlardır.”
“Devlet liderleri, Suriye’ye ilişkin olması gereken petrol gelirlerinin yasadışı olarak ele geçirilmesine ve aktarılmasına karşı olduklarını söz etmişlerdir” denilen açıklamada, Başkanların Suriye’nin kuzeyindeki durumu ele aldıkları, bu bölgede kalıcı güvenlik ile istikrarın fakat ülkenin egemenliği ve toprak bütünlüğünün koruması temelinde sağlanabileceği konusunun vurgulandığı, bu taraftaki eforlarını koordine etme konusunda mutabık kaldıkları belirtildi.
Açıklamada şunlar kaydedildi: “Devlet liderleri, milletlerarası insancıl hukuk uyarınca, sivillerin ve sivil altyapının korunmasını sağlarken, terör örgütleriyle ilişkili tüm öteki bireyler, kümeler, teşebbüsler ve varlıkların büsbütün ortadan kaldırılması hedefiyle ortalarındaki süregiden iş birliğinin devam ettirilmesi konusundaki kararlılıklarını teyit etmişlerdir. İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi’ndeki durumu detaylarıyla ele almışlar ve alanda sükunetin sağlanması için İdlib’le ilgili bütün mutabakatların tam olarak uygulanması gerektiğinin altını çizmişlerdir. İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi’nin içindeki ve dışındaki sivillere tehdit oluşturan terörist kümelerin varlığı ve terörist faaliyetleri konusunda önemli tasalarını lisana getirmişlerdir. İnsani durum da dahil olmak üzere, İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi ve etrafındaki durumdaki olağanlaşmanın sürdürülebilir olmasını sağlamak için daha fazla efor göstermek konusunda mutabık kalmışlardır.”
Suriye’deki insani durumdan duydukları derin tasayı de başkanların kaydettiğine yer verilen açıklamada, şöyle devam edildi:
“Uluslararası hukuka, milletlerarası insancıl hukuka ve BM Şartı’na muhalif tüm tek taraflı yaptırımları, ayrıyeten, muhakkak bölgelere yönelik muafiyetler uygulamak suretiyle ayrılıkçı gündemlere fayda sağlayacak ve ülkenin parçalanmasına yol açabilecek ayrımcı tedbirleri reddetmişlerdir. Bu bağlamda, başta BM ve insani yardım kuruluşları ile başka hükümet/hükümet dışı milletlerarası kuruluşlar olmak üzere memleketler arası topluma, ayrımcılık, politikleştirme ve önkoşullar olmaksızın ve daha şeffaf bir formda tüm Suriyelilere yönelik yardımlarını artırmaları davetinde bulunmuşlardır.”
Suriye sorunu siyasi süreçle sona erdirilebilir
Liderlerin, Suriye ihtilafına askeri tahlil getirilemeyeceğine ve ihtilafın sadece BM Güvenlik Kurulu’nun 2254 Sayılı Kararı çerçevesinde, BM’nin kolaylaştırıcılığında, Suriyelilerin öncülüğü ve sahipliğinde bir siyasi süreç yoluyla sona erdirilebileceğine dair inançlarını teyit ettikleri aktarılan açıklamada, şu tabirlere yer verildi: “Bu bağlamda, Astana garantörlerinin belirleyici katkılarının ve Soçi’deki Suriye Ulusal Diyalog Kongresinin kararlarının uygulanmasının sonucunda ortaya çıkan Anayasa Komitesinin kıymetli rolünün altını çizmişlerdir. Anayasa Komitesinin müteakip oturumlarının sürdürülebilir ve tesirli çalışmasını sağlamak için Komite üyeleriyle ve kolaylaştırıcı olarak BM Genel Sekreteri’nin Suriye Özel Temsilcisi Geir O. Pedersen ile daima etkileşimi desteklemeye hazır olduklarını yinelemişlerdir. Komite’nin anayasa ıslahatı hazırlama ve halkın onayına sunma misyonunu yerine getirebilmesi ve çalışmalarında ilerleme kaydedebilmesi için çalışmalarında, Vazife Tarifine ve Temel Metot Kurallarına riayet etmesi ve üyeler ortasında mutabakat sağlanabilmesi için dış müdahale ve dışarıdan dayatılan vakit çizelgeleri olmaksızın uzlaşı ve yapan angajman anlayışıyla yönetilmesi gerektiğini tabir etmişlerdir. Anayasa Komitesinin faaliyetlerini rastgele bürokratik ve lojistik pürüz olmaksızın sürdürebilmesi gerektiğinin altını çizmişlerdir.”
Astana formatının ilgili çalışma kümesi çerçevesinde tutukluların/kaçırılanların karşılıklı salıverilmesinin sürdürülmesi konusundaki kararlılıklarının başkanlarca altının çizildiği söz edilen açıklamada, şunlar kaydedildi: “Devlet liderleri, çalışma kümesinin, Suriyeli taraflar ortasında inanç inşa etmekteki tesirini ve gerekliliğini kanıtlayan özgün bir düzenek olduğunun altını çizerek, tutukluların hür bırakılması konusundaki çalışmalarını sürdürmeye, cenazelerin teslimi ve kayıp bireylerin kimliklerinin belirlenmesi konusundaki faaliyetlerini misyon tarifine uygun olarak genişletme kararlılıklarını açıklamışlardır. Sığınmacıların ve ülke içinde yerlerinden edilmiş bireylerin, geri dönme ve bu çerçevede desteklenme haklarını teminen, Suriye’deki asıl ikamet yerlerine inançlı ve istekli geri dönüşlerinin kolaylaştırılmasının gerekliliğinin altını çizmişlerdir. Bu bağlamda, memleketler arası topluma, bu şahısların tekrar yerleşimleri ve günlük olağan ömürlerinin tesis edilmesi için uygun katkılar sağlama ve yük paylaşımında daha fazla sorumluluk alma; bu meyanda, temel altyapının onarımı da dahil olmak üzere, bilhassa su, elektrik, sanitasyon, sıhhat, eğitim tesisleri, okullar, hastaneler ile memleketler arası insancıl hukuka uygun insani mayın faaliyetleri dahil erken toparlanma projeleri aracılığıyla Suriye’ye yönelik yardımları artırma davetinde bulunmuşlardır.”
İsrail’in Suriye atakları kınandı
Devlet liderlerinin, İsrail’in, sivil altyapı dahil Suriye’deki askeri ataklarını kınadıkları belirtilen açıklamada, “Devlet liderleri, bu akınların, memleketler arası hukuku, memleketler arası insancıl hukuku ve Suriye’nin egemenliğini ihlal ettiğini değerlendirmişler; bölgeyi istikrarsızlaştırdığını ve gerginliği tırmandırdığını teslim etmişlerdir. İsrail’in bu bağlamda aldığı tüm karar ve tedbirleri de geçersiz sayan ve bunların hiçbir hukuksal tesiri olmadığını kıymetlendiren BM Güvenlik Konseyi’nin 242 ve 497 Sayılı Kararları başta gelmek üzere, Suriye Golanı’nın işgalini reddeden ilgili BM kararlarının hükümleri dahil, üniversal olarak tanınan milletlerarası hukuk kararlarına uyulması gerekliliğini teyit etmişlerdir” sözü kullanıldı.
Açıklamada, Suriye problemine ek olarak, ortak siyasi ve ekonomik iş birliğini artırmak için farklı alanlardaki üçlü uyumu güçlendirmeye yönelik isteklerin de teyit edildiği belirtildi.
Açıklamada ayrıyeten, Astana Formatında düzenlenen Suriye bahisli Milletlerarası Toplantının 19’uncusunun 2022 yılının sonuna kadar düzenlenmesini teminen temsilcilerin görevlendirilmesinde ve bir sonraki Üçlü Doruğun Rusya Federasyonu Devlet Lideri Vladimir Putin’in daveti üzerine Rusya’da gerçekleştirilmesinde mutabık kalındığı kaydedildi.
Açıklamanın tam metni:
1. Suriye’de alandaki aktüel durumu ele almışlar, 1 Temmuz 2020 tarihinde görüntü konferans yoluyla yapılan son toplantının akabinde meydana gelen gelişmeleri değerlendirmişler ve ortalarında varılan mutabakatlar ile Dışişleri Bakanlarının ve temsilcilerinin toplantılarındaki mutabakatlar uyarınca üçlü işbirliğini güçlendirme konusundaki kararlılıklarını vurgulamışlardır. Ayrıyeten, son milletlerarası ve bölgesel gelişmeleri ele almışlar ve Astana Sürecinin, Suriye krizinin barışçıl ve sürdürülebilir tahlilindeki öncü rolüne vurgu yapmışlardır.
2. Suriye Arap Cumhuriyeti’nin egemenliği, bağımsızlığı, birliği ve toprak bütünlüğü ile Birleşmiş Milletler Şartı’nın hedef ve unsurlarına olan kuvvetli bağlılıklarını vurgulamışlardır. Bu prensiplere kozmik olarak hürmet gösterilmesi ve kim tarafından yapılırsa yapılsın hiçbir aksiyonun sözkonusu unsurları zayıflatmaması gerektiğine işaret etmişlerdir.
3. Terörün her tıp ve biçimiyle gayret etmek hedefiyle birlikte çalışmaya devam etme kararlılıklarını lisana getirmişlerdir. Sivil tesisleri maksat alan ve pak can kayıplarına neden olan hücumlar da dahil olmak üzere, Suriye’nin çeşitli bölgelerindeki terör örgütlerinin ve bunlarla iltisaklı farklı isimler altındaki kümelerin artan varlık ve faaliyetlerini kınamışlardır. Suriye’nin kuzeyi ile ilgili tüm düzenlemelerin eksiksiz bir biçimde uygulanması gerektiğinin altını çizmişlerdir.
4. Gayrimeşru özyönetim teşebbüsleri dahil olmak üzere, terörle uğraş kisvesi altında alanda yeni gerçeklikler yaratılmasına dair her türlü teşebbüsü reddetmişler ve Suriye’nin egemenliğinin ve toprak bütünlüğünün yanısıra komşu ülkelerin ulusal güvenliğini tehdit eden hudut ötesi taarruzlar ve sızmalar dahil olmak üzere ayrılıkçı gündemlere karşı durma kararlılıklarını vurgulamışlardır.
5. Suriye’nin kuzeyindeki durumu ele almışlar, bu bölgede kalıcı güvenlik ile istikrarın lakin ülkenin egemenliği ve toprak bütünlüğünün koruması temelinde sağlanabileceği konusunu vurgulamışlar, bu istikametteki gayretlerini koordine etme konusunda mutabık kalmışlardır. Suriye’ye ilişkin olması gereken petrol gelirlerinin yasadışı olarak ele geçirilmesine ve aktarılmasına karşı olduklarını tabir etmişlerdir.
6. Milletlerarası insancıl hukuk uyarınca, sivillerin ve sivil altyapının korunmasını sağlarken, terör örgütleriyle irtibatlı tüm başka bireyler, kümeler, teşebbüsler ve varlıkların büsbütün ortadan kaldırılması emeliyle ortalarındaki süregiden işbirliğinin devam ettirilmesi konusundaki kararlılıklarını teyit etmişlerdir.
7. İdlip Gerginliği Azaltma Bölgesindeki durumu detaylarıyla ele almışlar ve alanda sükunetin sağlanması için İdlip’le ilgili bütün mutabakatların tam olarak uygulanması gerektiğinin altını çizmişlerdir. İdlip Gerginliği Azaltma bölgesinin içindeki ve dışındaki sivillere tehdit oluşturan terörist kümelerin varlığı ve terörist faaliyetleri konusunda önemli kaygılarını lisana getirmişlerdir. İnsani durum da dahil olmak üzere, İdlip Gerginliği Azaltma bölgesi ve etrafındaki durumdaki olağanlaşmanın sürdürülebilir olmasını sağlamak için daha fazla uğraş göstermek konusunda mutabık kalmışlardır.
8. Suriye’deki insani durumdan duydukları derin tasayı kaydetmişlerdir. Memleketler arası hukuka, memleketler arası insancıl hukuka ve BM Şartı’na ters tüm tek taraflı yaptırımları, ayrıyeten, makul bölgelere yönelik muafiyetler uygulamak suretiyle ayrılıkçı gündemlere fayda sağlayacak ve ülkenin parçalanmasına yol açabilecek ayrımcı tedbirleri reddetmişlerdir. Bu bağlamda, başta BM ve insani yardım kuruluşları ile öbür hükümet/hükümet dışı milletlerarası kuruluşlar olmak üzere memleketler arası topluma, ayrımcılık, politikleştirme ve önkoşullar olmaksızın ve daha şeffaf bir halde tüm Suriyelilere yönelik yardımlarını arttırmaları davetinde bulunmuşlardır.
9. Suriye ihtilafına askeri tahlil getirilemeyeceğine ve ihtilafın sadece Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 2254 sayılı kararı çerçevesinde, Birleşmiş Milletler’in kolaylaştırıcılığında, Suriyelilerin öncülüğü ve sahipliğinde bir siyasi süreç yoluyla sona erdirilebileceğine dair inançlarını teyit etmişlerdir. Bu bağlamda, Astana garantörlerinin belirleyici katkılarının ve Soçi’deki Suriye Ulusal Diyalog Kongresinin kararlarının uygulanmasının sonucunda ortaya çıkan Anayasa Komitesinin değerli rolünün altını çizmişlerdir. Anayasa Komitesi’nin müteakip oturumlarının sürdürülebilir ve tesirli çalışmasını sağlamak için Komite üyeleriyle ve kolaylaştırıcı olarak BM Genel Sekreteri’nin Suriye Özel Temsilcisi Geir O. Pedersen ile daima etkileşimi desteklemeye hazır olduklarını yinelemişlerdir. Komite’nin anayasa ıslahatı hazırlama ve halkın onayına sunma misyonunu yerine getirebilmesi ve çalışmalarında ilerleme kaydedebilmesi için çalışmalarında, Misyon Tarifine ve Temel Yordam Kurallarına riayet etmesi ve üyeler ortasında mutabakat sağlanabilmesi için dış müdahale ve dışarıdan dayatılan vakit çizelgeleri olmaksızın uzlaşı ve yapan angajman anlayışıyla yönetilmesi gerektiğini tabir etmişlerdir. Anayasa Komitesinin faaliyetlerini rastgele bürokratik ve lojistik mahzur olmaksızın sürdürebilmesi gerektiğinin altını çizmişlerdir.
10. Astana formatının ilgili Çalışma Kümesi çerçevesinde tutukluların/kaçırılanların karşılıklı salıverilmesinin sürdürülmesi konusundaki kararlılıklarının altını çizmişlerdir. Çalışma Kümesinin, Suriyeli taraflar ortasında inanç inşa etmekteki tesirini ve gerekliliğini kanıtlayan özgün bir düzenek olduğunun altını çizerek, tutukluların hür bırakılması konusundaki çalışmalarını sürdürmeye, cenazelerin teslimi ve kayıp şahısların kimliklerinin belirlenmesi konusundaki faaliyetlerini vazife tarifine uygun olarak genişletme kararlılıklarını açıklamışlardır.
11. Sığınmacıların ve ülke içinde yerlerinden edilmiş bireylerin, geri dönme ve bu çerçevede desteklenme haklarını teminen, Suriye’deki asıl ikamet yerlerine inançlı ve istekli geri dönüşlerinin kolaylaştırılmasının gerekliliğinin altını çizmişlerdir. Bu bağlamda, memleketler arası topluma, bu şahısların tekrar yerleşimleri ve günlük olağan ömürlerinin tesis edilmesi için uygun katkılar sağlama ve yük paylaşımında daha fazla sorumluluk alma; bu meyanda, temel altyapının onarımı da dahil olmak üzere, bilhassa su, elektrik, sanitasyon, sıhhat, eğitim, tesisleri, okullar, hastaneler ile milletlerarası insancıl hukuka uygun insani mayın faaliyetleri dahil erken toparlanma projeleri aracılığıyla Suriye’ye yönelik yardımları artırma davetinde bulunmuşlardır.
12. İsrail’in, sivil altyapı dahil Suriye’deki askeri ataklarını kınamışlardır. Bu hücumların, memleketler arası hukuku, milletlerarası insancıl hukuku ve Suriye’nin egemenliğini ihlal ettiğini değerlendirmişler; bölgeyi istikrarsızlaştırdığını ve gerginliği tırmandırdığını teslim etmişlerdir. İsrail’in bu bağlamda aldığı tüm karar ve tedbirleri de geçersiz sayan ve bunların hiçbir hukuksal tesiri olmadığını kıymetlendiren Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 242 ve 497 sayılı kararları başta gelmek üzere, Suriye Golanı’nın işgalini reddeden ilgili Birleşmiş Milletler kararlarının hükümleri dahil, kozmik olarak tanınan memleketler arası hukuk kararlarına uyulması gerekliliğini teyid etmişlerdir.
13. Suriye problemine ek olarak, ortak siyasi ve ekonomik işbirliğini artırmak için farklı alanlardaki üçlü uyumu güçlendirmeye yönelik isteklerini teyit etmişlerdir;
14. Astana Formatında düzenlenen Suriye bahisli Milletlerarası Toplantının 19.sunun 2022 yılının sonuna kadar düzenlenmesini teminen temsilcilerini görevlendirmekte mutabık kalmışlardır;
15. Bir sonraki Üçlü Tepeyi Rusya Federasyonu Devlet Lideri Sayın Vladimir Putin’in daveti üzerine Rusya Federasyonu’nda gerçekleştirmekte mutabık kalmışlardır.
16. Rusya Federasyonu Devlet Lideri ve Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, Tahran’da gerçekleştirilen Astana Formatında Üçlü Doruğa mesken sahipliği yapmasından dolayı İran İslam Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın İbrahim Reisi’ye samimi teşekkürlerini tabir etmişlerdir.
Türkiye Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin‘in Tahran’daki üçlü doruğunun akabinde yapılan ortak açıklamada, Suriye’deki ihtilafın tahlilinin lakin siyasi olabileceği vurgulandı.
Türkiye, İran ve Rusya ortasında Tahran Milletlerarası Konferans Salonu’nda düzenlenen “Astana Formatında Yedinci Üçlü Tepe Toplantısı”nın akabinde Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, İran Cumhurbaşkanı Reisi ve Rusya Devlet Lideri Putin’in ortak açıklaması yayımlandı.
Suriye için toprak bütünlüğü vurgusu
Devlet liderlerinin, Suriye’nin egemenliği, bağımsızlığı, birliği ve toprak bütünlüğü ile Birleşmiş Milletler (BM) Kuralı’nın hedef ve unsurlarına olan kuvvetli bağlılıklarını vurguladıklarına yer verilen açıklamada, önderlerin, bu unsurlara üniversal olarak hürmet gösterilmesi ve kim tarafından yapılırsa yapılsın hiçbir aksiyonun sözkonusu unsurları zayıflatmaması gerektiğine işaret ettikleri bildirildi. Başkanların, terörün her cins ve biçimiyle çaba etmek emeliyle birlikte çalışmaya devam etme kararlılıklarını lisana getirdikleri aktarılan açıklamada, şu tabirler yer aldı: “Devlet liderleri, sivil tesisleri gaye alan ve saf can kayıplarına neden olan ataklar da dahil olmak üzere, Suriye’nin çeşitli bölgelerindeki terör örgütlerinin ve bunlarla iltisaklı farklı isimler altındaki kümelerin artan varlık ve faaliyetlerini kınamışlardır. Suriye’nin kuzeyi ile ilgili tüm düzenlemelerin eksiksiz bir biçimde uygulanması gerektiğinin altını çizmişlerdir. Gayrimeşru özyönetim teşebbüsleri dahil olmak üzere, terörle çaba kisvesi altında alanda yeni gerçeklikler yaratılmasına dair her türlü teşebbüsü reddetmişler ve Suriye’nin egemenliğinin ve toprak bütünlüğünün yanı sıra komşu ülkelerin ulusal güvenliğini tehdit eden hudut ötesi taarruzlar ve sızmalar dahil olmak üzere ayrılıkçı gündemlere karşı durma kararlılıklarını vurgulamışlardır.”
“Devlet liderleri, Suriye’ye ilişkin olması gereken petrol gelirlerinin yasadışı olarak ele geçirilmesine ve aktarılmasına karşı olduklarını söz etmişlerdir” denilen açıklamada, Başkanların Suriye’nin kuzeyindeki durumu ele aldıkları, bu bölgede kalıcı güvenlik ile istikrarın fakat ülkenin egemenliği ve toprak bütünlüğünün koruması temelinde sağlanabileceği konusunun vurgulandığı, bu taraftaki eforlarını koordine etme konusunda mutabık kaldıkları belirtildi.
Açıklamada şunlar kaydedildi: “Devlet liderleri, milletlerarası insancıl hukuk uyarınca, sivillerin ve sivil altyapının korunmasını sağlarken, terör örgütleriyle ilişkili tüm öteki bireyler, kümeler, teşebbüsler ve varlıkların büsbütün ortadan kaldırılması hedefiyle ortalarındaki süregiden iş birliğinin devam ettirilmesi konusundaki kararlılıklarını teyit etmişlerdir. İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi’ndeki durumu detaylarıyla ele almışlar ve alanda sükunetin sağlanması için İdlib’le ilgili bütün mutabakatların tam olarak uygulanması gerektiğinin altını çizmişlerdir. İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi’nin içindeki ve dışındaki sivillere tehdit oluşturan terörist kümelerin varlığı ve terörist faaliyetleri konusunda önemli tasalarını lisana getirmişlerdir. İnsani durum da dahil olmak üzere, İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi ve etrafındaki durumdaki olağanlaşmanın sürdürülebilir olmasını sağlamak için daha fazla efor göstermek konusunda mutabık kalmışlardır.”
Suriye’deki insani durumdan duydukları derin tasayı de başkanların kaydettiğine yer verilen açıklamada, şöyle devam edildi:
“Uluslararası hukuka, milletlerarası insancıl hukuka ve BM Şartı’na muhalif tüm tek taraflı yaptırımları, ayrıyeten, muhakkak bölgelere yönelik muafiyetler uygulamak suretiyle ayrılıkçı gündemlere fayda sağlayacak ve ülkenin parçalanmasına yol açabilecek ayrımcı tedbirleri reddetmişlerdir. Bu bağlamda, başta BM ve insani yardım kuruluşları ile başka hükümet/hükümet dışı milletlerarası kuruluşlar olmak üzere memleketler arası topluma, ayrımcılık, politikleştirme ve önkoşullar olmaksızın ve daha şeffaf bir formda tüm Suriyelilere yönelik yardımlarını artırmaları davetinde bulunmuşlardır.”
Suriye sorunu siyasi süreçle sona erdirilebilir
Liderlerin, Suriye ihtilafına askeri tahlil getirilemeyeceğine ve ihtilafın sadece BM Güvenlik Kurulu’nun 2254 Sayılı Kararı çerçevesinde, BM’nin kolaylaştırıcılığında, Suriyelilerin öncülüğü ve sahipliğinde bir siyasi süreç yoluyla sona erdirilebileceğine dair inançlarını teyit ettikleri aktarılan açıklamada, şu tabirlere yer verildi: “Bu bağlamda, Astana garantörlerinin belirleyici katkılarının ve Soçi’deki Suriye Ulusal Diyalog Kongresinin kararlarının uygulanmasının sonucunda ortaya çıkan Anayasa Komitesinin kıymetli rolünün altını çizmişlerdir. Anayasa Komitesinin müteakip oturumlarının sürdürülebilir ve tesirli çalışmasını sağlamak için Komite üyeleriyle ve kolaylaştırıcı olarak BM Genel Sekreteri’nin Suriye Özel Temsilcisi Geir O. Pedersen ile daima etkileşimi desteklemeye hazır olduklarını yinelemişlerdir. Komite’nin anayasa ıslahatı hazırlama ve halkın onayına sunma misyonunu yerine getirebilmesi ve çalışmalarında ilerleme kaydedebilmesi için çalışmalarında, Vazife Tarifine ve Temel Metot Kurallarına riayet etmesi ve üyeler ortasında mutabakat sağlanabilmesi için dış müdahale ve dışarıdan dayatılan vakit çizelgeleri olmaksızın uzlaşı ve yapan angajman anlayışıyla yönetilmesi gerektiğini tabir etmişlerdir. Anayasa Komitesinin faaliyetlerini rastgele bürokratik ve lojistik pürüz olmaksızın sürdürebilmesi gerektiğinin altını çizmişlerdir.”
Astana formatının ilgili çalışma kümesi çerçevesinde tutukluların/kaçırılanların karşılıklı salıverilmesinin sürdürülmesi konusundaki kararlılıklarının başkanlarca altının çizildiği söz edilen açıklamada, şunlar kaydedildi: “Devlet liderleri, çalışma kümesinin, Suriyeli taraflar ortasında inanç inşa etmekteki tesirini ve gerekliliğini kanıtlayan özgün bir düzenek olduğunun altını çizerek, tutukluların hür bırakılması konusundaki çalışmalarını sürdürmeye, cenazelerin teslimi ve kayıp bireylerin kimliklerinin belirlenmesi konusundaki faaliyetlerini misyon tarifine uygun olarak genişletme kararlılıklarını açıklamışlardır. Sığınmacıların ve ülke içinde yerlerinden edilmiş bireylerin, geri dönme ve bu çerçevede desteklenme haklarını teminen, Suriye’deki asıl ikamet yerlerine inançlı ve istekli geri dönüşlerinin kolaylaştırılmasının gerekliliğinin altını çizmişlerdir. Bu bağlamda, memleketler arası topluma, bu şahısların tekrar yerleşimleri ve günlük olağan ömürlerinin tesis edilmesi için uygun katkılar sağlama ve yük paylaşımında daha fazla sorumluluk alma; bu meyanda, temel altyapının onarımı da dahil olmak üzere, bilhassa su, elektrik, sanitasyon, sıhhat, eğitim tesisleri, okullar, hastaneler ile memleketler arası insancıl hukuka uygun insani mayın faaliyetleri dahil erken toparlanma projeleri aracılığıyla Suriye’ye yönelik yardımları artırma davetinde bulunmuşlardır.”
İsrail’in Suriye atakları kınandı
Devlet liderlerinin, İsrail’in, sivil altyapı dahil Suriye’deki askeri ataklarını kınadıkları belirtilen açıklamada, “Devlet liderleri, bu akınların, memleketler arası hukuku, memleketler arası insancıl hukuku ve Suriye’nin egemenliğini ihlal ettiğini değerlendirmişler; bölgeyi istikrarsızlaştırdığını ve gerginliği tırmandırdığını teslim etmişlerdir. İsrail’in bu bağlamda aldığı tüm karar ve tedbirleri de geçersiz sayan ve bunların hiçbir hukuksal tesiri olmadığını kıymetlendiren BM Güvenlik Konseyi’nin 242 ve 497 Sayılı Kararları başta gelmek üzere, Suriye Golanı’nın işgalini reddeden ilgili BM kararlarının hükümleri dahil, üniversal olarak tanınan milletlerarası hukuk kararlarına uyulması gerekliliğini teyit etmişlerdir” sözü kullanıldı.
Açıklamada, Suriye problemine ek olarak, ortak siyasi ve ekonomik iş birliğini artırmak için farklı alanlardaki üçlü uyumu güçlendirmeye yönelik isteklerin de teyit edildiği belirtildi.
Açıklamada ayrıyeten, Astana Formatında düzenlenen Suriye bahisli Milletlerarası Toplantının 19’uncusunun 2022 yılının sonuna kadar düzenlenmesini teminen temsilcilerin görevlendirilmesinde ve bir sonraki Üçlü Doruğun Rusya Federasyonu Devlet Lideri Vladimir Putin’in daveti üzerine Rusya’da gerçekleştirilmesinde mutabık kalındığı kaydedildi.
Açıklamanın tam metni:
1. Suriye’de alandaki aktüel durumu ele almışlar, 1 Temmuz 2020 tarihinde görüntü konferans yoluyla yapılan son toplantının akabinde meydana gelen gelişmeleri değerlendirmişler ve ortalarında varılan mutabakatlar ile Dışişleri Bakanlarının ve temsilcilerinin toplantılarındaki mutabakatlar uyarınca üçlü işbirliğini güçlendirme konusundaki kararlılıklarını vurgulamışlardır. Ayrıyeten, son milletlerarası ve bölgesel gelişmeleri ele almışlar ve Astana Sürecinin, Suriye krizinin barışçıl ve sürdürülebilir tahlilindeki öncü rolüne vurgu yapmışlardır.
2. Suriye Arap Cumhuriyeti’nin egemenliği, bağımsızlığı, birliği ve toprak bütünlüğü ile Birleşmiş Milletler Şartı’nın hedef ve unsurlarına olan kuvvetli bağlılıklarını vurgulamışlardır. Bu prensiplere kozmik olarak hürmet gösterilmesi ve kim tarafından yapılırsa yapılsın hiçbir aksiyonun sözkonusu unsurları zayıflatmaması gerektiğine işaret etmişlerdir.
3. Terörün her tıp ve biçimiyle gayret etmek hedefiyle birlikte çalışmaya devam etme kararlılıklarını lisana getirmişlerdir. Sivil tesisleri maksat alan ve pak can kayıplarına neden olan hücumlar da dahil olmak üzere, Suriye’nin çeşitli bölgelerindeki terör örgütlerinin ve bunlarla iltisaklı farklı isimler altındaki kümelerin artan varlık ve faaliyetlerini kınamışlardır. Suriye’nin kuzeyi ile ilgili tüm düzenlemelerin eksiksiz bir biçimde uygulanması gerektiğinin altını çizmişlerdir.
4. Gayrimeşru özyönetim teşebbüsleri dahil olmak üzere, terörle uğraş kisvesi altında alanda yeni gerçeklikler yaratılmasına dair her türlü teşebbüsü reddetmişler ve Suriye’nin egemenliğinin ve toprak bütünlüğünün yanısıra komşu ülkelerin ulusal güvenliğini tehdit eden hudut ötesi taarruzlar ve sızmalar dahil olmak üzere ayrılıkçı gündemlere karşı durma kararlılıklarını vurgulamışlardır.
5. Suriye’nin kuzeyindeki durumu ele almışlar, bu bölgede kalıcı güvenlik ile istikrarın lakin ülkenin egemenliği ve toprak bütünlüğünün koruması temelinde sağlanabileceği konusunu vurgulamışlar, bu istikametteki gayretlerini koordine etme konusunda mutabık kalmışlardır. Suriye’ye ilişkin olması gereken petrol gelirlerinin yasadışı olarak ele geçirilmesine ve aktarılmasına karşı olduklarını tabir etmişlerdir.
6. Milletlerarası insancıl hukuk uyarınca, sivillerin ve sivil altyapının korunmasını sağlarken, terör örgütleriyle irtibatlı tüm başka bireyler, kümeler, teşebbüsler ve varlıkların büsbütün ortadan kaldırılması emeliyle ortalarındaki süregiden işbirliğinin devam ettirilmesi konusundaki kararlılıklarını teyit etmişlerdir.
7. İdlip Gerginliği Azaltma Bölgesindeki durumu detaylarıyla ele almışlar ve alanda sükunetin sağlanması için İdlip’le ilgili bütün mutabakatların tam olarak uygulanması gerektiğinin altını çizmişlerdir. İdlip Gerginliği Azaltma bölgesinin içindeki ve dışındaki sivillere tehdit oluşturan terörist kümelerin varlığı ve terörist faaliyetleri konusunda önemli kaygılarını lisana getirmişlerdir. İnsani durum da dahil olmak üzere, İdlip Gerginliği Azaltma bölgesi ve etrafındaki durumdaki olağanlaşmanın sürdürülebilir olmasını sağlamak için daha fazla uğraş göstermek konusunda mutabık kalmışlardır.
8. Suriye’deki insani durumdan duydukları derin tasayı kaydetmişlerdir. Memleketler arası hukuka, memleketler arası insancıl hukuka ve BM Şartı’na ters tüm tek taraflı yaptırımları, ayrıyeten, makul bölgelere yönelik muafiyetler uygulamak suretiyle ayrılıkçı gündemlere fayda sağlayacak ve ülkenin parçalanmasına yol açabilecek ayrımcı tedbirleri reddetmişlerdir. Bu bağlamda, başta BM ve insani yardım kuruluşları ile öbür hükümet/hükümet dışı milletlerarası kuruluşlar olmak üzere memleketler arası topluma, ayrımcılık, politikleştirme ve önkoşullar olmaksızın ve daha şeffaf bir halde tüm Suriyelilere yönelik yardımlarını arttırmaları davetinde bulunmuşlardır.
9. Suriye ihtilafına askeri tahlil getirilemeyeceğine ve ihtilafın sadece Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 2254 sayılı kararı çerçevesinde, Birleşmiş Milletler’in kolaylaştırıcılığında, Suriyelilerin öncülüğü ve sahipliğinde bir siyasi süreç yoluyla sona erdirilebileceğine dair inançlarını teyit etmişlerdir. Bu bağlamda, Astana garantörlerinin belirleyici katkılarının ve Soçi’deki Suriye Ulusal Diyalog Kongresinin kararlarının uygulanmasının sonucunda ortaya çıkan Anayasa Komitesinin değerli rolünün altını çizmişlerdir. Anayasa Komitesi’nin müteakip oturumlarının sürdürülebilir ve tesirli çalışmasını sağlamak için Komite üyeleriyle ve kolaylaştırıcı olarak BM Genel Sekreteri’nin Suriye Özel Temsilcisi Geir O. Pedersen ile daima etkileşimi desteklemeye hazır olduklarını yinelemişlerdir. Komite’nin anayasa ıslahatı hazırlama ve halkın onayına sunma misyonunu yerine getirebilmesi ve çalışmalarında ilerleme kaydedebilmesi için çalışmalarında, Misyon Tarifine ve Temel Yordam Kurallarına riayet etmesi ve üyeler ortasında mutabakat sağlanabilmesi için dış müdahale ve dışarıdan dayatılan vakit çizelgeleri olmaksızın uzlaşı ve yapan angajman anlayışıyla yönetilmesi gerektiğini tabir etmişlerdir. Anayasa Komitesinin faaliyetlerini rastgele bürokratik ve lojistik mahzur olmaksızın sürdürebilmesi gerektiğinin altını çizmişlerdir.
10. Astana formatının ilgili Çalışma Kümesi çerçevesinde tutukluların/kaçırılanların karşılıklı salıverilmesinin sürdürülmesi konusundaki kararlılıklarının altını çizmişlerdir. Çalışma Kümesinin, Suriyeli taraflar ortasında inanç inşa etmekteki tesirini ve gerekliliğini kanıtlayan özgün bir düzenek olduğunun altını çizerek, tutukluların hür bırakılması konusundaki çalışmalarını sürdürmeye, cenazelerin teslimi ve kayıp şahısların kimliklerinin belirlenmesi konusundaki faaliyetlerini vazife tarifine uygun olarak genişletme kararlılıklarını açıklamışlardır.
11. Sığınmacıların ve ülke içinde yerlerinden edilmiş bireylerin, geri dönme ve bu çerçevede desteklenme haklarını teminen, Suriye’deki asıl ikamet yerlerine inançlı ve istekli geri dönüşlerinin kolaylaştırılmasının gerekliliğinin altını çizmişlerdir. Bu bağlamda, memleketler arası topluma, bu şahısların tekrar yerleşimleri ve günlük olağan ömürlerinin tesis edilmesi için uygun katkılar sağlama ve yük paylaşımında daha fazla sorumluluk alma; bu meyanda, temel altyapının onarımı da dahil olmak üzere, bilhassa su, elektrik, sanitasyon, sıhhat, eğitim, tesisleri, okullar, hastaneler ile milletlerarası insancıl hukuka uygun insani mayın faaliyetleri dahil erken toparlanma projeleri aracılığıyla Suriye’ye yönelik yardımları artırma davetinde bulunmuşlardır.
12. İsrail’in, sivil altyapı dahil Suriye’deki askeri ataklarını kınamışlardır. Bu hücumların, memleketler arası hukuku, milletlerarası insancıl hukuku ve Suriye’nin egemenliğini ihlal ettiğini değerlendirmişler; bölgeyi istikrarsızlaştırdığını ve gerginliği tırmandırdığını teslim etmişlerdir. İsrail’in bu bağlamda aldığı tüm karar ve tedbirleri de geçersiz sayan ve bunların hiçbir hukuksal tesiri olmadığını kıymetlendiren Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 242 ve 497 sayılı kararları başta gelmek üzere, Suriye Golanı’nın işgalini reddeden ilgili Birleşmiş Milletler kararlarının hükümleri dahil, kozmik olarak tanınan memleketler arası hukuk kararlarına uyulması gerekliliğini teyid etmişlerdir.
13. Suriye problemine ek olarak, ortak siyasi ve ekonomik işbirliğini artırmak için farklı alanlardaki üçlü uyumu güçlendirmeye yönelik isteklerini teyit etmişlerdir;
14. Astana Formatında düzenlenen Suriye bahisli Milletlerarası Toplantının 19.sunun 2022 yılının sonuna kadar düzenlenmesini teminen temsilcilerini görevlendirmekte mutabık kalmışlardır;
15. Bir sonraki Üçlü Tepeyi Rusya Federasyonu Devlet Lideri Sayın Vladimir Putin’in daveti üzerine Rusya Federasyonu’nda gerçekleştirmekte mutabık kalmışlardır.
16. Rusya Federasyonu Devlet Lideri ve Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, Tahran’da gerçekleştirilen Astana Formatında Üçlü Doruğa mesken sahipliği yapmasından dolayı İran İslam Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın İbrahim Reisi’ye samimi teşekkürlerini tabir etmişlerdir.
