Ekonomist Erol Taşdelen ‘Bankalarda kar rekoru var lakin huzur yok’ başlıklı yazısında 2021 yılında 92,9 milyar lira kar elde eden bankaların 2022 birinci çeyreğinde 63,2 milyar lira kar elde ettiğini açıkladı. Taşdelen bankaların bir yıllık karının yüzde 68’ini yılın birinci üç ayında elde etmelerine karşın huzursuz olduğunu belirtti. İşte bankaların huzursuzluğunun nedenleri:
Banka bilanço sayılarında şimdiki kurların kullanması bilançoları daha gerçekçi ve şimdiki hale getirecektir. 2022’de uygulanmayan ve 2023’e ertelenen Enflasyon Muhasebesinin uygulanması ise bankalar için de daha gerçekçi bilançolar çıkaracaktır. Bankacılık bölümünde, 2015-21 periyodunda yıl sonu kapanış kurlarına nazaran dolar bazlı karlılık temel alınsaydı aşağıdaki tablo ile karşılaşacaktık.
Pandemi periyodunda banka kurlarının ortalama kur üzerinden düzenlemesi bilançoları rahatlatırken; 2022’de Bankaların imdadına Kur Muhafazalı Hesaplar ( KKH ) ve bu hesapların %17 faiz oranında sabitlemesi yetişti. KKH’lardan en çok karlı çıkan bankalar oldu.
BDDK datalarına nazaran Bankacılık dalı 2022 birinci çeyreğinde Toplam Varlıklarını 9,2 trilyon TL’den 10,1 trilyon TL’ye %10,2 büyüttü. 2021 sonunda 4,9 trilyon TL olan Kredileri %12,3 büyüyerek 5,5 trilyon TL’ye yükselirken; 5,3 trilyon TL olan Mevduatları da %7,4 büyüyerek 5,9 trilyon TL’yi aştı. Banka mevduatların %37’lik kısmı ise vadesiz mevduattan oluşuyor.
Bankalar birinci çeyrekte kar patlaması yaptı
Bankacılık dalı üstte verilen olağan sayılabilecek büyüme sonucu Net Karlılıkta ise olağandışı formda kar patlaması yaptı. 2021 birinci çeyreğinde 16,4 milyar TL Net Karlılık açıklayan kesim 2022 birinci çeyreğinde % 285 büyüme ile 63,2 milyar TL karlılık açıkladı. 2021 yıllık bazda 92,9 milyar TL karlılık açıklandığı düşünüldüğüne 1 yılda ettiği karın % 68’ini üç ayda yapması dikkat çekti ve “bu nasıl oldu” sorusunu da bizatihi başlarda oluşturdu.
Bankaların karlılığı nereden geldi?
Bankacılık kesiminin 2022 birinci çeyrekteki karlığının nereden kaynaklandığına bakıldığında NET FAİZ GELİRLERİ’ndeki artış kendini gösteriyor. NET FAİZ GELİRİ kabaca bankaların kredilerden elde ettikleri gelirden ( ana gelir kredi faizleri ); mevduat için ödedikleri faizin mahsuplaştırılması sonucu ortada kalan gelir demek. NET FAİZ GELİRİ’ndeki olağandışı artış da kredilerden elde ettikleri gelir artarken mevduat için ödedikleri maliyetin daha az artması manasına geliyor. Bankalar 2021 birinci çeyreğinde 126,7 milyar TL Toplam Faiz Geliri elde ederken 2022 birinci çeyreğinde 231 milyar TL gelir elde etti. Karşılaştırılan periyoda nazaran Faiz gelirlerini %82,3 artırmış oldular. Buna karşılık, Toplam Faiz Masrafları 2021 birinci çeyreğinde 82,6 milyar TL ilen 2022 de 115 milyar TL oldu ve % 39,2 arttı. Bu bilgiler sonucu, Faiz Gelir / Masraf mahsuplaştırıldığında elde edilen NET FAİZ GELİRİ ise 2021 birinci çeyreğinde 44,2 milyar TL iken 2022 birinci çeyreğinde 116 milyar TL oldu. Diğer bir tabir ile 71,8 milyar TL ve % 162,4 artmış oldu.
Menkul bedellerden elde edilen faiz gelirleri dikkat çekti
Bankaların açıklamış Faiz Gelirlerinde içinde yer alan MENKUL BEDELLERDEN elde edilen gelirler değerli yer tutuyor. 2021 birinci çeyreğinde Gelire Yansıtılan Menkul Bedellerden Alınan Faizlerden Gerçeğe Uygun Bedel ( G.U.D ) faiz geliri 14,4 milyar TL iken 2022 birinci çeyreğinde 38,7 milyar TL’ye yükselmiş durumda. Ayrıyeten; bankaların İtfa Edilmiş Maliyeti Üzerinden Kıymetlenen Menkul Bedellerden Alınan Faiz gelirleri 2021 birinci çeyreğinde 10,9 milyar TL iken 2022 birinci çeyreğinde 31,6 milyar TL’ye yükselmiş durumda. Bankalar ana gelir artışının Net Faiz Gelirinden sağladılar ancak ikinci gelir artışının da Menkul Kıymetlerden kazandığı anlaşılıyor. Medya’da sık sık Bankalar düşük faiz ile Merkez Bankasından para alıp Hazineye satıp yüksek ar ediyorlar telaffuzunun somutlaşmış hali de burada gizli.
Bankacılık hizmet gelirleri ne kadar arttı?
Bankacılık bölümünün ana gelir kalemlerinden olan Hizmet Gelirleri ise 2021 birinci çeyreğinde 13,5 milyar TL seviyesindeyken 10,1 milyar TL artarak 2022 birinci çeyreğinde 23,6 milyar TL düzeyine yükselmiş durumda. Bankaların Kredi Kartları aidat gelirleri, POS komiteleri, Sigorta eserleri üzere gelirler bu kısımda yer alıyor.
Kambiyo ziyanları karşılığı dönüştü CEO’lar huzursuz
Bankalar 2021’de TL’nin bedel kaybından önemli Kambiyo ziyanı yazmışlardı. 2021 yılında birinci çeyreğinde bölüm 33,3 milyar TL Kambiyo Ziyanı yapmıştı. 2022 yılı birinci çeyreğinde döviz kurlarının nispeten yatay gitmesi Kambiyo Karlılıklarında bankaların denetimini kolaylaştırdı ve 24,1 milyar TL Karlılık sağladılar.
Enflasyon muhasebesi koşul oldu
Enflasyon muhasebesi, nakdî olmayan bedellerin, enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak fiyatlarının düzeltme katsayısı ile çarpılması sonucunda, finansal tablonun ilişkin olduğu tarihteki satın alma gücü cinsinden hesaplanması olarak tanımlanıyor.
2022 Nisan enflasyon oranları açıklandığında ÜFE’nin % 121,8 TÜFE’nin % 69,97’ye yükseldiği görüldü. Merkez Bankası 2022 yıl sonu Enflasyon iddiasını %42,8 olarak revize etti. Demek ki kısa vadede enflasyon beklentisinde optimistlik kelam konusu değil. Enflasyonun yüksek olduğu devirlerde firma dolayısı ile Banka Bilançolarının daha gerçekçi olması için ENFLASYON MUHASEBESİ ile düzeltilmesi gerekir. Türkiye’de 2001 krizinden sonra en son 2004 yılında bu yapılmıştı. Geldiğimiz noktada bunun tekrarlanması kendini dayatmaya başladı. Enflasyon Muhasebesi 2023’de uygulanması beklenmekte.
Banka bilançoların gerçek fotoğraflarının görülmesi için Enflasyon Muhasebesine tabi tutulması yerinde olacaktır. Yoksa açıklanan sayıların Enflasyondan arındırılmadan verilmesi kağıt üzerinde sanal sayılar dışında bir tabiri olmayabiliyor.
Karlılık Rasyoları düştü
Her kesimde olduğu üzere Bankacılık bölümünde de Karlılık Rasyoları çok kıymetli. 2021 sonunda Bankacılık dalının Devir Net Karının / Toplan Ortalama Etkinlere oranı %1,32 idi. Bu oran 2022 birinci çeyreğinde yüksek karlılığa karşın % 0,66’ya gerilemiş durumda. Periyot Net Karı / Ortalama Özkaynaklara oranı ise %15,48 ‘den %8,10’a düşmüş durumda. Açıklanan yüksek karlılıklarına karşın Banka CEO’larının yüzünün niye gülmediğinin nedeni de bu zati.
Enflasyon ve NPL karlılığı tehdit
Bankalar TÜFE Endeksli Tahvillerden önemli kar sağlıyor. Ama Negatif Gerçek faiz orta uzun vadede banka karlılığını da tehdit eder. Orta uzun vadede yüksek enflasyon devirlerinde bankalar da kaybedenler kulübüne dahil olur. Kamu otoritesinin ekonomiyi dengelemek için ortaya attığı Kur Muhafazalı Hesaplarda ( KKH ) %17 olarak sabitlenen faiz oraları daha evvel de yazdığımız üzere bankaların işine geldi. Çünkü Nisan sonunda 800 milyar TL düzeyine gelen KKH’lar toplam vadeli hesapların %20 düzeyine ulaşmış durumda. Bu da bankaların faiz masraflarını ödemli ölçüde düşürmüş durumda. Bu mevduatlar %17’de sabitlenmemiş olsa bankalar en az %5 daha fazla faiz ödeme zorunda kalacaktı ve bu bankalara birinci çeyrekte aylık ortalama 2,5 milyar TL faiz sarfiyatı avantajı sağlıyor. İkinci çeyrekte bu avantaj aylık 3,5 milyar TL olacak; mevduatların ortalamada %37’lık kısmının vadesiz hesaplarda olduğu; mevduat kredi makasını bankalar lehine daha da açıldığını düşündüğümüzde bankalara kar avantaj 10 milyar TL’leri bulacak. Mevduat faiz maliyeti KKH’ler sayesinde ortalama faiz masrafları baskılanırken; Kredi Faiz oranları üzerinde bir yaptırım olmadığı için faiz gelir makası açıldı ve bu durum da banka karlılıklarının artmasına değerli katkı sağladı. Buna karşılık Takipteki Kredi Rasyosu ( NPL ) 2022 birinci çeyreğinde kesimde %2,86 olmasına karşın yüzdürülen krediler sayesinde bu oranın baskılandığı biliniyor; çünkü, yapılandırılan sıkıntılı kredilerin oranının %15’leri geçmesi bölüm için önümüzdeki süreçte en değerli tehditlerden olmayı sürdürüyor.
S&P Küresel Ratings bu tarafta yayınladığı Raporda Türkiye için 2023’e kadar NPL oranının %9 olarak öngörüde bulunuyor. Bankacılık bölümünde vergi oranının %20’den %25’e çıkarıldığını da unutmayalım. Yıl sonunda bu karların ne kadarı bankalarda kalacak göreceğiz.
Ekonomist Erol Taşdelen ‘Bankalarda kar rekoru var lakin huzur yok’ başlıklı yazısında 2021 yılında 92,9 milyar lira kar elde eden bankaların 2022 birinci çeyreğinde 63,2 milyar lira kar elde ettiğini açıkladı. Taşdelen bankaların bir yıllık karının yüzde 68’ini yılın birinci üç ayında elde etmelerine karşın huzursuz olduğunu belirtti. İşte bankaların huzursuzluğunun nedenleri:
Banka bilanço sayılarında şimdiki kurların kullanması bilançoları daha gerçekçi ve şimdiki hale getirecektir. 2022’de uygulanmayan ve 2023’e ertelenen Enflasyon Muhasebesinin uygulanması ise bankalar için de daha gerçekçi bilançolar çıkaracaktır. Bankacılık bölümünde, 2015-21 periyodunda yıl sonu kapanış kurlarına nazaran dolar bazlı karlılık temel alınsaydı aşağıdaki tablo ile karşılaşacaktık.
Pandemi periyodunda banka kurlarının ortalama kur üzerinden düzenlemesi bilançoları rahatlatırken; 2022’de Bankaların imdadına Kur Muhafazalı Hesaplar ( KKH ) ve bu hesapların %17 faiz oranında sabitlemesi yetişti. KKH’lardan en çok karlı çıkan bankalar oldu.
BDDK datalarına nazaran Bankacılık dalı 2022 birinci çeyreğinde Toplam Varlıklarını 9,2 trilyon TL’den 10,1 trilyon TL’ye %10,2 büyüttü. 2021 sonunda 4,9 trilyon TL olan Kredileri %12,3 büyüyerek 5,5 trilyon TL’ye yükselirken; 5,3 trilyon TL olan Mevduatları da %7,4 büyüyerek 5,9 trilyon TL’yi aştı. Banka mevduatların %37’lik kısmı ise vadesiz mevduattan oluşuyor.
Bankalar birinci çeyrekte kar patlaması yaptı
Bankacılık dalı üstte verilen olağan sayılabilecek büyüme sonucu Net Karlılıkta ise olağandışı formda kar patlaması yaptı. 2021 birinci çeyreğinde 16,4 milyar TL Net Karlılık açıklayan kesim 2022 birinci çeyreğinde % 285 büyüme ile 63,2 milyar TL karlılık açıkladı. 2021 yıllık bazda 92,9 milyar TL karlılık açıklandığı düşünüldüğüne 1 yılda ettiği karın % 68’ini üç ayda yapması dikkat çekti ve “bu nasıl oldu” sorusunu da bizatihi başlarda oluşturdu.
Bankaların karlılığı nereden geldi?
Bankacılık kesiminin 2022 birinci çeyrekteki karlığının nereden kaynaklandığına bakıldığında NET FAİZ GELİRLERİ’ndeki artış kendini gösteriyor. NET FAİZ GELİRİ kabaca bankaların kredilerden elde ettikleri gelirden ( ana gelir kredi faizleri ); mevduat için ödedikleri faizin mahsuplaştırılması sonucu ortada kalan gelir demek. NET FAİZ GELİRİ’ndeki olağandışı artış da kredilerden elde ettikleri gelir artarken mevduat için ödedikleri maliyetin daha az artması manasına geliyor. Bankalar 2021 birinci çeyreğinde 126,7 milyar TL Toplam Faiz Geliri elde ederken 2022 birinci çeyreğinde 231 milyar TL gelir elde etti. Karşılaştırılan periyoda nazaran Faiz gelirlerini %82,3 artırmış oldular. Buna karşılık, Toplam Faiz Masrafları 2021 birinci çeyreğinde 82,6 milyar TL ilen 2022 de 115 milyar TL oldu ve % 39,2 arttı. Bu bilgiler sonucu, Faiz Gelir / Masraf mahsuplaştırıldığında elde edilen NET FAİZ GELİRİ ise 2021 birinci çeyreğinde 44,2 milyar TL iken 2022 birinci çeyreğinde 116 milyar TL oldu. Diğer bir tabir ile 71,8 milyar TL ve % 162,4 artmış oldu.
Menkul bedellerden elde edilen faiz gelirleri dikkat çekti
Bankaların açıklamış Faiz Gelirlerinde içinde yer alan MENKUL BEDELLERDEN elde edilen gelirler değerli yer tutuyor. 2021 birinci çeyreğinde Gelire Yansıtılan Menkul Bedellerden Alınan Faizlerden Gerçeğe Uygun Bedel ( G.U.D ) faiz geliri 14,4 milyar TL iken 2022 birinci çeyreğinde 38,7 milyar TL’ye yükselmiş durumda. Ayrıyeten; bankaların İtfa Edilmiş Maliyeti Üzerinden Kıymetlenen Menkul Bedellerden Alınan Faiz gelirleri 2021 birinci çeyreğinde 10,9 milyar TL iken 2022 birinci çeyreğinde 31,6 milyar TL’ye yükselmiş durumda. Bankalar ana gelir artışının Net Faiz Gelirinden sağladılar ancak ikinci gelir artışının da Menkul Kıymetlerden kazandığı anlaşılıyor. Medya’da sık sık Bankalar düşük faiz ile Merkez Bankasından para alıp Hazineye satıp yüksek ar ediyorlar telaffuzunun somutlaşmış hali de burada gizli.
Bankacılık hizmet gelirleri ne kadar arttı?
Bankacılık bölümünün ana gelir kalemlerinden olan Hizmet Gelirleri ise 2021 birinci çeyreğinde 13,5 milyar TL seviyesindeyken 10,1 milyar TL artarak 2022 birinci çeyreğinde 23,6 milyar TL düzeyine yükselmiş durumda. Bankaların Kredi Kartları aidat gelirleri, POS komiteleri, Sigorta eserleri üzere gelirler bu kısımda yer alıyor.
Kambiyo ziyanları karşılığı dönüştü CEO’lar huzursuz
Bankalar 2021’de TL’nin bedel kaybından önemli Kambiyo ziyanı yazmışlardı. 2021 yılında birinci çeyreğinde bölüm 33,3 milyar TL Kambiyo Ziyanı yapmıştı. 2022 yılı birinci çeyreğinde döviz kurlarının nispeten yatay gitmesi Kambiyo Karlılıklarında bankaların denetimini kolaylaştırdı ve 24,1 milyar TL Karlılık sağladılar.
Enflasyon muhasebesi koşul oldu
Enflasyon muhasebesi, nakdî olmayan bedellerin, enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak fiyatlarının düzeltme katsayısı ile çarpılması sonucunda, finansal tablonun ilişkin olduğu tarihteki satın alma gücü cinsinden hesaplanması olarak tanımlanıyor.
2022 Nisan enflasyon oranları açıklandığında ÜFE’nin % 121,8 TÜFE’nin % 69,97’ye yükseldiği görüldü. Merkez Bankası 2022 yıl sonu Enflasyon iddiasını %42,8 olarak revize etti. Demek ki kısa vadede enflasyon beklentisinde optimistlik kelam konusu değil. Enflasyonun yüksek olduğu devirlerde firma dolayısı ile Banka Bilançolarının daha gerçekçi olması için ENFLASYON MUHASEBESİ ile düzeltilmesi gerekir. Türkiye’de 2001 krizinden sonra en son 2004 yılında bu yapılmıştı. Geldiğimiz noktada bunun tekrarlanması kendini dayatmaya başladı. Enflasyon Muhasebesi 2023’de uygulanması beklenmekte.
Banka bilançoların gerçek fotoğraflarının görülmesi için Enflasyon Muhasebesine tabi tutulması yerinde olacaktır. Yoksa açıklanan sayıların Enflasyondan arındırılmadan verilmesi kağıt üzerinde sanal sayılar dışında bir tabiri olmayabiliyor.
Karlılık Rasyoları düştü
Her kesimde olduğu üzere Bankacılık bölümünde de Karlılık Rasyoları çok kıymetli. 2021 sonunda Bankacılık dalının Devir Net Karının / Toplan Ortalama Etkinlere oranı %1,32 idi. Bu oran 2022 birinci çeyreğinde yüksek karlılığa karşın % 0,66’ya gerilemiş durumda. Periyot Net Karı / Ortalama Özkaynaklara oranı ise %15,48 ‘den %8,10’a düşmüş durumda. Açıklanan yüksek karlılıklarına karşın Banka CEO’larının yüzünün niye gülmediğinin nedeni de bu zati.
Enflasyon ve NPL karlılığı tehdit
Bankalar TÜFE Endeksli Tahvillerden önemli kar sağlıyor. Ama Negatif Gerçek faiz orta uzun vadede banka karlılığını da tehdit eder. Orta uzun vadede yüksek enflasyon devirlerinde bankalar da kaybedenler kulübüne dahil olur. Kamu otoritesinin ekonomiyi dengelemek için ortaya attığı Kur Muhafazalı Hesaplarda ( KKH ) %17 olarak sabitlenen faiz oraları daha evvel de yazdığımız üzere bankaların işine geldi. Çünkü Nisan sonunda 800 milyar TL düzeyine gelen KKH’lar toplam vadeli hesapların %20 düzeyine ulaşmış durumda. Bu da bankaların faiz masraflarını ödemli ölçüde düşürmüş durumda. Bu mevduatlar %17’de sabitlenmemiş olsa bankalar en az %5 daha fazla faiz ödeme zorunda kalacaktı ve bu bankalara birinci çeyrekte aylık ortalama 2,5 milyar TL faiz sarfiyatı avantajı sağlıyor. İkinci çeyrekte bu avantaj aylık 3,5 milyar TL olacak; mevduatların ortalamada %37’lık kısmının vadesiz hesaplarda olduğu; mevduat kredi makasını bankalar lehine daha da açıldığını düşündüğümüzde bankalara kar avantaj 10 milyar TL’leri bulacak. Mevduat faiz maliyeti KKH’ler sayesinde ortalama faiz masrafları baskılanırken; Kredi Faiz oranları üzerinde bir yaptırım olmadığı için faiz gelir makası açıldı ve bu durum da banka karlılıklarının artmasına değerli katkı sağladı. Buna karşılık Takipteki Kredi Rasyosu ( NPL ) 2022 birinci çeyreğinde kesimde %2,86 olmasına karşın yüzdürülen krediler sayesinde bu oranın baskılandığı biliniyor; çünkü, yapılandırılan sıkıntılı kredilerin oranının %15’leri geçmesi bölüm için önümüzdeki süreçte en değerli tehditlerden olmayı sürdürüyor.
S&P Küresel Ratings bu tarafta yayınladığı Raporda Türkiye için 2023’e kadar NPL oranının %9 olarak öngörüde bulunuyor. Bankacılık bölümünde vergi oranının %20’den %25’e çıkarıldığını da unutmayalım. Yıl sonunda bu karların ne kadarı bankalarda kalacak göreceğiz.
