Orta sınıf gençliğin yeni trendi; liberal, milliyetçi ve epey sağcı
Herkes, orta sınıfın çözüldüğünü söylüyor. Pekala ya orta sınıf gençliği? Seçimlere 1 yıldan az vaktin kalması, genç kesitin yalnızca oy tercihine yoğunlaşılmasına neden oluyor. Halbuki, sıkıntı yalnızca oy tercihine indirgenecek kadar sığ değil. Çözülen orta sınıf ailelere mensup genç nesiller iktisat ve siyasete yeni bakış açıları geliştiriyorlar. İktisatta liberal, siyasette milliyetçi, günün sonunda epeyce sağcı…
Yazı dizisinin birinci kısmında gençliğin liberalizme ilgisini tartışalım.
***
Orta sınıf ailelerin çocukları neden ve nasıl liberal oldu?
Liberal sözcüğüne, çok farklı hisler yüklediğimizin farkındayım. Bu nedenle, bu terimi, ekonomik bağlamıyla ele aldığımı belirtmem gerekir. Liberal yerine özgür piyasacılık da denebilir.
Türkiye tahsil kredilerindeki faizin silinmesine odaklanmış durumda. Mevzuyu ele alırken, aktüel siyasetin rekabetinden etkilenerek ya CHP Başkanı Kılıçdaroğlu’na ya da AKP Önderi Erdoğan’a teşekkür kampanyaları düzenleniyor.
Fakat bu mevzuyu farklı bir bağlamla ele alan, sıkıntının ekonomik istikametini tartışmaya açan isimler de var. Mesela, ekonomist Prof. Özgür Demirtaş, 18 Temmuz’da, KYK kredilerinin faizinin silinmesi kararına ait şu yorumu yapmış;
https://twitter.com/ProfDemirtas/status/1549103666669445124?s=20&t=uJk3PvF2yt5ye8C51cDQ5w
Bu twit 55 bin defa beğenilmiş, 3 bin sefer paylaşılmış. Türkiye’nin en sempatik liberali, LDP’nin eski lideri Cem Toker de faiz silme kararına benzeri bir açıdan yaklaşarak şunları yazmış;
https://twitter.com/tokcem/status/1549061236935036931?s=20&t=uJk3PvF2yt5ye8C51cDQ5w
Cem Toker de Özgür Demirtaş’a emsal bir yerden yaklaşarak, borçlardaki faizi silmenin popülist bir müdahale olduğunu ima etmiş.
Fakat daha değişik bir paylaşım da yapmış Cem Beyefendi. Demiş ki, evvelden gençler bu türlü paylaşımlarıma ilgi göstermezdi, ama bugünlerde onlar da benim dediğim yere geldi. Bu bahse ait twiti de şöyle;
https://twitter.com/tokcem/status/1549302512276148225?s=20&t=uJk3PvF2yt5ye8C51cDQ5w
Cem Bey’in müşahedesini ben de paylaşıyorum. Genç jenerasyonda azımsanmayacak bir kütle, iktisatta liberalizmin, tek deva olduğunu savunuyor. Bu kütle büyük oranda, kentli, meslek sahibi, orta sınıf olarak kodlanan ailelerin çocukları. Bu gençler, piyasaların, tümüyle hür bırakılması halinde, onun en sağlıklı yerde istikrara geleceğini, iktisattaki ülkü duruma en hakikat kararı, hür bırakılmış bir piyasanın vereceğini düşünüyorlar.
Bu tip bir düşünme biçimi, elbette taban seviyede bilgi ve birebir seviyede entelektüel birikim de gerektiriyor. Bu nedenle, orta sınıf ailelerinden onlara miras kalan kültürel sermayeyi kullanıyorlar. İktisat üzere, herkesin konuşmaya yürek edemediği bir hususta, tüm küreye uygulanabilecek bir ekonomik modeli savunmak, tıpkı vakitte bir dünya görüşü edinmektir ki, bence bu bile saygıyı hak ediyor. Gerçekten, bu gençler, piyasanın nasıl çalıştığını anlamaya çabalıyor ve fiyat oluşumunu kendi dünya görüşleri çerçevesinden yorumluyorlar. Buradan hareketle, AKP kurmaylarının mizah mecmualarına bahis olacak sığlıktaki açıklamalarına gülüp geçiyor, onları makaraya alıyorlar. Haksız da sayılmazlar. Hazine ve Maliye Bakanı’nın 2002 ile 2022 ortasında karşılaştırma yaparken, enflasyonu göz arkası ettiği bir sığlığın içindeyiz. Gençler de bunu yutmuyor.
Fakat, Cem Toker’in de belirttiği fenomen yani gençlerin ekonomiyi yorumlarken liberal bir pencereyi kullanması nedensiz değil. Kendi gözlemlerime dayanarak çıkardığım 5 etkiyi masaya yatırmak yararlı olabilir.
1- ERDOĞAN TESİRİ: Erdoğan’ın 2013 yılından bu yana, piyasayla didişmesi ve daima kaybetmesi, yaklaşık 9 yılın sonunda gençliğin liberal eğilimini pekiştirdi. “Madem, müdahale edildiğinde daha makûs oluyor, o halde müdahale edilmemesi en hayırlısıdır” anlayışı yaygınlaştı.
2- KRİPTO PARA TESİRİ: Kripto paraların yaygınlaşması, gençlerin bir piyasa aktivitesinin içine girmesini kolaylaştırdı. Küçük paralarla da olsa, bir emtianın alımını satımını gerçekleştiren gençler, fiyat oluşumunun tabiatını yakından gözleme fırsatı buldu. Omuz baş omuzlar, karşıt flamalar birinci öğrenilen teknik tahlil tabirlerinden. Akabinde, indikatörler devreye girdi. Bollinger band, MACD, yüklü ve hareketli ortalamalar, ortamlarda satılacak bilgiler hanesine yazıldı. Teknik ve temel tahlil, ekonomistliğin kâfi koşulu haline geldi. Halbuki, bunlar genel olarak iktisadın değil, çok da derinlikli olmayan “finans” alanının işiydi.
3- FİNANS TESİRİ: İktisadın, finans alanı bu kadar öne çıkınca, gündelik hayata maliyetler bütünü olarak bakmak bir eğilime dönüştü. Taban fiyata yapılacak artırımı, bilançodaki işçi masrafları kaleminin büyümesi olarak kıymetlendiren, KYK borcunun faizinin silinmesini, para arzını artıracağı için enflasyonu azdıracağını düşünen bir anlayış gelişti. İktisadın bir toplumsal bilim olduğu, beşere özdeş olduğu, tarihten, sosyolojiden, coğrafyadan bağımsız kavranamayacağı atlandı. İktisat, finanstan ibaret sayılmaya başlandı.
4- SOL TESİRİ: Gelir ve servet dağılımının bu kadar sert bozulduğu, işçi sınıflara dönük adeta bir sermaye taarruzunun yaşandığı bu türlü bir periyotta, aslında Sol’un yükselmesini bekleriz. Ancak, Türkiye’deki sosyalist solun, niyet şematiğini 20’nci yüzyıla hapsedip, 21’inci yüzyıl gerçeklerine adapte olmaması, orta sınıf gençliğini sosyalist soldan kopardı. Merkez solu temsil eden CHP’nin de kürede Corbyn-Sanders çizgisinden hiç nasiplenmemiş olması, alelade bir merkez sağ partiden farklı bir ekonomik programı olmaması, solu fikren güçsüzleştirdi. An itibariyle, Türkiye siyasetinin tüm hakim renkleri en azından ekonomik manada sağda konumlanıyor. Durum bu türlü olunca, gençlerin önüne, liberalizm-serbest piyasacılık’tan öteye geçen bir paradigma konamıyor. Gençlerin, sola yabancılığı yüzünden yer yer Erdoğan’ın piyasaya müdahalesini solculuk olarak pahalandıran bir kusurlu eğilim bile üredi.
5- TOPLUMSAL MEDYA TESİRİ: Bilhassa Twitter algoritması, savlı olmayı, sert ve odunsuz olmayı teşvik ediyor. Çoğumuz değil ancak Twitter bunun farkında. Bu nedenle, yeni toplumsal medya jenerasyonu, kendi fikrinin sağlamasını yapma muhtaçlığı hissetmiyor. “Benim bu önermemin antitezi nedir, bu antitezin destekleri nelerdir” üzere sorular sormuyorlar. Hatta bazen, kamucu-halkçı çizgideki ekonomistlere hakaret ediyor, onların bilgisiz olduğunu düşünüyorlar. Aslında, üç aşağı beş üst ekonomik çarkların nasıl döndüğüne ait fikir sahibi olduklarına nazaran, bu çarkların nasıl dönmesi gerektiğine ait de kendinden emin yorumlar yapabiliyorlar.
Gelecek yazı; Neoliberalizmin kaçınılmaz bir sonucu olarak yükselen milliyetçilik
Orta sınıf gençliğin yeni trendi; liberal, milliyetçi ve epey sağcı
Herkes, orta sınıfın çözüldüğünü söylüyor. Pekala ya orta sınıf gençliği? Seçimlere 1 yıldan az vaktin kalması, genç kesitin yalnızca oy tercihine yoğunlaşılmasına neden oluyor. Halbuki, sıkıntı yalnızca oy tercihine indirgenecek kadar sığ değil. Çözülen orta sınıf ailelere mensup genç nesiller iktisat ve siyasete yeni bakış açıları geliştiriyorlar. İktisatta liberal, siyasette milliyetçi, günün sonunda epeyce sağcı…
Yazı dizisinin birinci kısmında gençliğin liberalizme ilgisini tartışalım.
***
Orta sınıf ailelerin çocukları neden ve nasıl liberal oldu?
Liberal sözcüğüne, çok farklı hisler yüklediğimizin farkındayım. Bu nedenle, bu terimi, ekonomik bağlamıyla ele aldığımı belirtmem gerekir. Liberal yerine özgür piyasacılık da denebilir.
Türkiye tahsil kredilerindeki faizin silinmesine odaklanmış durumda. Mevzuyu ele alırken, aktüel siyasetin rekabetinden etkilenerek ya CHP Başkanı Kılıçdaroğlu’na ya da AKP Önderi Erdoğan’a teşekkür kampanyaları düzenleniyor.
Fakat bu mevzuyu farklı bir bağlamla ele alan, sıkıntının ekonomik istikametini tartışmaya açan isimler de var. Mesela, ekonomist Prof. Özgür Demirtaş, 18 Temmuz’da, KYK kredilerinin faizinin silinmesi kararına ait şu yorumu yapmış;
https://twitter.com/ProfDemirtas/status/1549103666669445124?s=20&t=uJk3PvF2yt5ye8C51cDQ5w
Bu twit 55 bin defa beğenilmiş, 3 bin sefer paylaşılmış. Türkiye’nin en sempatik liberali, LDP’nin eski lideri Cem Toker de faiz silme kararına benzeri bir açıdan yaklaşarak şunları yazmış;
https://twitter.com/tokcem/status/1549061236935036931?s=20&t=uJk3PvF2yt5ye8C51cDQ5w
Cem Toker de Özgür Demirtaş’a emsal bir yerden yaklaşarak, borçlardaki faizi silmenin popülist bir müdahale olduğunu ima etmiş.
Fakat daha değişik bir paylaşım da yapmış Cem Beyefendi. Demiş ki, evvelden gençler bu türlü paylaşımlarıma ilgi göstermezdi, ama bugünlerde onlar da benim dediğim yere geldi. Bu bahse ait twiti de şöyle;
https://twitter.com/tokcem/status/1549302512276148225?s=20&t=uJk3PvF2yt5ye8C51cDQ5w
Cem Bey’in müşahedesini ben de paylaşıyorum. Genç jenerasyonda azımsanmayacak bir kütle, iktisatta liberalizmin, tek deva olduğunu savunuyor. Bu kütle büyük oranda, kentli, meslek sahibi, orta sınıf olarak kodlanan ailelerin çocukları. Bu gençler, piyasaların, tümüyle hür bırakılması halinde, onun en sağlıklı yerde istikrara geleceğini, iktisattaki ülkü duruma en hakikat kararı, hür bırakılmış bir piyasanın vereceğini düşünüyorlar.
Bu tip bir düşünme biçimi, elbette taban seviyede bilgi ve birebir seviyede entelektüel birikim de gerektiriyor. Bu nedenle, orta sınıf ailelerinden onlara miras kalan kültürel sermayeyi kullanıyorlar. İktisat üzere, herkesin konuşmaya yürek edemediği bir hususta, tüm küreye uygulanabilecek bir ekonomik modeli savunmak, tıpkı vakitte bir dünya görüşü edinmektir ki, bence bu bile saygıyı hak ediyor. Gerçekten, bu gençler, piyasanın nasıl çalıştığını anlamaya çabalıyor ve fiyat oluşumunu kendi dünya görüşleri çerçevesinden yorumluyorlar. Buradan hareketle, AKP kurmaylarının mizah mecmualarına bahis olacak sığlıktaki açıklamalarına gülüp geçiyor, onları makaraya alıyorlar. Haksız da sayılmazlar. Hazine ve Maliye Bakanı’nın 2002 ile 2022 ortasında karşılaştırma yaparken, enflasyonu göz arkası ettiği bir sığlığın içindeyiz. Gençler de bunu yutmuyor.
Fakat, Cem Toker’in de belirttiği fenomen yani gençlerin ekonomiyi yorumlarken liberal bir pencereyi kullanması nedensiz değil. Kendi gözlemlerime dayanarak çıkardığım 5 etkiyi masaya yatırmak yararlı olabilir.
1- ERDOĞAN TESİRİ: Erdoğan’ın 2013 yılından bu yana, piyasayla didişmesi ve daima kaybetmesi, yaklaşık 9 yılın sonunda gençliğin liberal eğilimini pekiştirdi. “Madem, müdahale edildiğinde daha makûs oluyor, o halde müdahale edilmemesi en hayırlısıdır” anlayışı yaygınlaştı.
2- KRİPTO PARA TESİRİ: Kripto paraların yaygınlaşması, gençlerin bir piyasa aktivitesinin içine girmesini kolaylaştırdı. Küçük paralarla da olsa, bir emtianın alımını satımını gerçekleştiren gençler, fiyat oluşumunun tabiatını yakından gözleme fırsatı buldu. Omuz baş omuzlar, karşıt flamalar birinci öğrenilen teknik tahlil tabirlerinden. Akabinde, indikatörler devreye girdi. Bollinger band, MACD, yüklü ve hareketli ortalamalar, ortamlarda satılacak bilgiler hanesine yazıldı. Teknik ve temel tahlil, ekonomistliğin kâfi koşulu haline geldi. Halbuki, bunlar genel olarak iktisadın değil, çok da derinlikli olmayan “finans” alanının işiydi.
3- FİNANS TESİRİ: İktisadın, finans alanı bu kadar öne çıkınca, gündelik hayata maliyetler bütünü olarak bakmak bir eğilime dönüştü. Taban fiyata yapılacak artırımı, bilançodaki işçi masrafları kaleminin büyümesi olarak kıymetlendiren, KYK borcunun faizinin silinmesini, para arzını artıracağı için enflasyonu azdıracağını düşünen bir anlayış gelişti. İktisadın bir toplumsal bilim olduğu, beşere özdeş olduğu, tarihten, sosyolojiden, coğrafyadan bağımsız kavranamayacağı atlandı. İktisat, finanstan ibaret sayılmaya başlandı.
4- SOL TESİRİ: Gelir ve servet dağılımının bu kadar sert bozulduğu, işçi sınıflara dönük adeta bir sermaye taarruzunun yaşandığı bu türlü bir periyotta, aslında Sol’un yükselmesini bekleriz. Ancak, Türkiye’deki sosyalist solun, niyet şematiğini 20’nci yüzyıla hapsedip, 21’inci yüzyıl gerçeklerine adapte olmaması, orta sınıf gençliğini sosyalist soldan kopardı. Merkez solu temsil eden CHP’nin de kürede Corbyn-Sanders çizgisinden hiç nasiplenmemiş olması, alelade bir merkez sağ partiden farklı bir ekonomik programı olmaması, solu fikren güçsüzleştirdi. An itibariyle, Türkiye siyasetinin tüm hakim renkleri en azından ekonomik manada sağda konumlanıyor. Durum bu türlü olunca, gençlerin önüne, liberalizm-serbest piyasacılık’tan öteye geçen bir paradigma konamıyor. Gençlerin, sola yabancılığı yüzünden yer yer Erdoğan’ın piyasaya müdahalesini solculuk olarak pahalandıran bir kusurlu eğilim bile üredi.
5- TOPLUMSAL MEDYA TESİRİ: Bilhassa Twitter algoritması, savlı olmayı, sert ve odunsuz olmayı teşvik ediyor. Çoğumuz değil ancak Twitter bunun farkında. Bu nedenle, yeni toplumsal medya jenerasyonu, kendi fikrinin sağlamasını yapma muhtaçlığı hissetmiyor. “Benim bu önermemin antitezi nedir, bu antitezin destekleri nelerdir” üzere sorular sormuyorlar. Hatta bazen, kamucu-halkçı çizgideki ekonomistlere hakaret ediyor, onların bilgisiz olduğunu düşünüyorlar. Aslında, üç aşağı beş üst ekonomik çarkların nasıl döndüğüne ait fikir sahibi olduklarına nazaran, bu çarkların nasıl dönmesi gerektiğine ait de kendinden emin yorumlar yapabiliyorlar.
Gelecek yazı; Neoliberalizmin kaçınılmaz bir sonucu olarak yükselen milliyetçilik